Gần đây, việc một người dân ở Hà Nội bị đe dọa và ép buộc nộp 20 triệu đồng tiền “quỹ xóm” khi dọn dẹp khu đất của gia đình đã đặt ra nhiều câu hỏi về tính hợp pháp của các khoản thu tại cộng đồng dân cư. Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), đã chia sẻ quan điểm pháp lý về vấn đề này.
Theo luật sư Cường, mọi khoản huy động trong cộng đồng dân cư đều phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, công khai và minh bạch. Việc một cá nhân hay nhóm người tự ý đặt ra một mức thu mang tính áp đặt, bắt buộc người khác phải tuân theo là hoàn toàn trái pháp luật.
Luật sư Cường chỉ ra rằng, đối với các khoản đóng góp tại cộng đồng, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở đã quy định rất rõ. Các khoản đóng góp, huy động trong cộng đồng dân cư phải tự nguyện, minh bạch, và được sự đồng ý của ít nhất 2/3 số hộ gia đình, với sự giám sát của cơ quan nhà nước và cộng đồng.
Đóng góp phải tự nguyện, không được áp đặt. Trên thực tế, do vấn đề nhận thức và có sự khác biệt giữa quy định pháp luật và phong tục địa phương dẫn đến xung đột lợi ích. Về việc anh Đ.X.T. bị đe dọa, ép nộp 20 triệu đồng và chỉ nhận một tờ giấy viết tay, luật sư Cường khẳng định đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng các quy định về tài chính, kế toán. Việc này không chỉ tiềm ẩn nguy cơ thất thoát, thiếu minh bạch mà còn có thể bị xử lý vi phạm hành chính hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu chiếm đoạt hoặc sử dụng sai mục đích.
Trước lập luận của một số người cho rằng “đường do dân góp tiền làm thì có quyền thu tiền”, luật sư Đặng Văn Cường khẳng định lập luận này hoàn toàn không có cơ sở pháp lý. Luật sư Cường giải thích, quyền sở hữu tài sản chỉ được xác lập khi có căn cứ hợp pháp. Việc người dân tự nguyện góp tiền làm đường là hành vi vì lợi ích chung, không làm phát sinh quyền sở hữu cá nhân hay nhóm người đối với công trình đó.
Ngoài ra, đường xóm được làm trên đất công, hoặc dùng chung cho cộng đồng, thuộc loại tài sản công thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý. Việc thu phí sử dụng đường bộ chỉ được thực hiện khi có quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, đi kèm với chứng từ tài chính hợp lệ.
Do đó, người dân cần cẩn thận và yêu cầu cơ quan có thẩm quyền làm rõ các khoản thu trong cộng đồng. Để đảm bảo tính minh bạch và công bằng, người dân có thể xem xét các quy định pháp luật hiện hành và không nên tham gia vào các hoạt động huy động vốn không rõ ràng hoặc không có cơ sở pháp lý.
Từ trường hợp trên, có thể thấy rằng, việc quản lý và sử dụng các khoản thu trong cộng đồng cần được quan tâm và giám sát chặt chẽ để đảm bảo quyền lợi của người dân và tránh những vi phạm pháp luật.