Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang ngày càng nghiêm trọng, việc giảm thiểu phát thải từ tất cả các nguồn trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, một thành phần quan trọng trong chuỗi cung ứng thực phẩm đang bị bỏ qua trong các chiến lược khí hậu quốc gia và doanh nghiệp, đó là hệ thống kho lạnh.
Một báo cáo gần đây của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) và Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) năm 2024 chỉ ra rằng, sự thiếu hụt hệ thống làm lạnh hiệu quả dẫn đến thất thoát khoảng 526 triệu tấn thực phẩm hàng năm, tương đương với 12% tổng sản lượng thực phẩm toàn cầu. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến an ninh lương thực mà còn tác động tiêu cực đến thu nhập của khoảng 470 triệu nông dân quy mô nhỏ, làm giảm 15% thu nhập của họ.
Hệ thống kho lạnh tiêu thụ một lượng năng lượng đáng kể, chiếm khoảng 60-70% năng lượng điện của các cơ sở lưu trữ lạnh. Trên toàn cầu, kho lạnh tiêu thụ khoảng 5% tổng nhu cầu năng lượng thế giới và đóng góp 2,5% tổng lượng phát thải khí nhà kính. Phát thải từ kho lạnh diễn ra qua hai kênh chính: phát thải gián tiếp từ tiêu thụ điện năng và phát thải trực tiếp từ rò rỉ các chất làm lạnh hydrofluorocarbon (HFC).
Ở Việt Nam, ngành logistics kho lạnh dự kiến đạt 295 triệu USD vào năm 2025 với tốc độ tăng trưởng 12% mỗi năm. Tuy nhiên, sự phát triển này còn nhiều hạn chế về tính bền vững. Để chuyển đổi hệ thống kho lạnh theo hướng bền vững, cần một cách tiếp cận tích hợp từ công nghệ, chính sách đến tài chính.
Về công nghệ, các giải pháp làm lạnh có tiềm lực gây biến đổi khí hậu thấp (low-GWP) đang trở thành xu thế chủ đạo. Về chính sách, các quốc gia cần ban hành tiêu chuẩn ‘kho lạnh xanh’ tích hợp cả hiệu suất năng lượng và loại chất làm lạnh sử dụng. Về tài chính, nhiều cơ chế đang được phát triển để hỗ trợ chuyển đổi kho lạnh xanh, bao gồm các khoản vay xanh, trái phiếu liên kết ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị), và mô hình Cooling-as-a-Service (CaaS).
Việt Nam có thể học hỏi từ châu Âu trong việc thiết lập tiêu chuẩn ‘kho lạnh xanh’ và cần có sự phối hợp liên ngành để các cơ chế tài chính phát huy hiệu quả. Việc chuyển đổi sang hệ thống kho lạnh bền vững không chỉ góp phần giảm thiểu phát thải khí nhà kính mà còn giúp đảm bảo an ninh lương thực và hỗ trợ phát triển bền vững.
Như vậy, việc đầu tư vào hệ thống kho lạnh bền vững là một bước tiến quan trọng trong việc xây dựng một tương lai bền vững cho hành tinh chúng ta. Mọi bên liên quan cần tích cực tham gia vào quá trình này để đảm bảo một hệ thống cung ứng thực phẩm hiệu quả và thân thiện với môi trường.
Trong thời gian tới, việc ứng dụng các công nghệ mới và các giải pháp tài chính sáng tạo sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển bền vững của hệ thống kho lạnh. Đồng thời, việc hoàn thiện khung khổ pháp lý và thúc đẩy hợp tác quốc tế cũng là những yếu tố then chốt để hiện thực hóa mục tiêu này.