Trong bối cảnh hiện nay, ngành thủ công mỹ nghệ Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn để phát triển bền vững. Với hơn 1.800 làng nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống, Việt Nam sở hữu một kho tàng di sản văn hóa khổng lồ. Tuy nhiên, để phát huy tối đa tiềm năng này, ngành thủ công mỹ nghệ cần tìm ra ‘chìa khóa’ quan trọng để kết hợp hài hòa giữa tinh hoa truyền thống và tư duy thiết kế hiện đại.
Thực trạng ngành thủ công mỹ nghệ Việt Nam hiện nay cho thấy sản phẩm còn đơn giản, thiếu ý tưởng thiết kế sáng tạo, chưa phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại. Tại Diễn đàn ‘Sản phẩm thủ công mỹ nghệ Hà Nội – Cơ hội và thách thức’, các chuyên gia đã thảo luận về cách nâng cao giá trị sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Ông Trịnh Quốc Đạt, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam cho biết, xuất khẩu thủ công mỹ nghệ của Việt Nam đã đạt khoảng 3,5 tỷ USD vào năm 2023 và mục tiêu đến năm 2025 sẽ đạt khoảng 4 tỷ USD.
Tuy nhiên, theo ông Vũ Hy Thiều, Chủ tịch Hội đồng cố vấn Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ làng nghề Hà Nội, phần lớn sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Việt Nam còn đơn giản, thiếu ý tưởng thiết kế sáng tạo, chưa phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại. Ông cũng chỉ ra một loạt điểm yếu của các nghề thủ công Việt Nam về thẩm mỹ, thiết kế, thiếu hiểu biết về thị trường, giải pháp kỹ thuật mới…
Để khắc phục những hạn chế này, PGS.TS. Đặng Mai Anh, Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp, nhấn mạnh rằng việc xác định xu hướng thiết kế mẫu mã sản phẩm là một trong những hướng đi quan trọng để nâng cao giá trị sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam. Các xu hướng thiết kế toàn cầu như tính bền vững, thân thiện với môi trường, kết hợp kỹ thuật truyền thống với yếu tố hiện đại, tôn vinh văn hóa truyền thống và cá nhân hóa… sẽ là kim chỉ nam cho sự phát triển của ngành.
Ông Hà Thị Vinh, Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề Hà Nội, cho rằng để làng nghề thủ công mỹ nghệ tăng tốc phát triển và đổi mới sáng tạo hơn nữa, cần xây dựng các trung tâm thiết kế, đổi mới sáng tạo chuyên ngành, từ đó tạo ra những ý tưởng độc đáo, khác biệt, giúp làng nghề nâng cao giá trị sản phẩm.
TS. Đỗ Thị Liên Vân, Phó Trưởng phòng Nghiên cứu văn hóa xã hội, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế – xã hội Hà Nội, đề xuất cần có các chương trình đào tạo kép, kết hợp truyền nghề với đào tạo thiết kế, kinh doanh, truyền thông và chuyển đổi số. Việc hợp tác giữa các trường đại học với các làng nghề sẽ giúp hình thành môi trường học tập và sáng tạo năng động, khuyến khích khởi nghiệp sáng tạo tại làng nghề thông qua các cuộc thi thiết kế, chương trình ươm mầm doanh nghiệp trẻ…
Sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật tinh xảo của nghệ nhân và tư duy thiết kế hiện đại chính là con đường bứt phá cho thủ công mỹ nghệ Việt Nam. Khi đó, mỗi sản phẩm thủ công sẽ không chỉ là món quà lưu niệm, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật, một câu chuyện văn hóa, một đại sứ của Việt Nam vươn ra thế giới. Qua đó, góp phần quảng bá văn hóa Việt Nam ra quốc tế, cũng như nâng cao giá trị kinh tế cho các làng nghề truyền thống.
Để hỗ trợ cho việc phát triển ngành thủ công mỹ nghệ, Việt Nam có thể tham khảo các mô hình thành công trên thế giới. Các quốc gia như Italy, Pháp, và Nhật Bản đã thành công trong việc kết hợp truyền thống với hiện đại để tạo ra các sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo và có giá trị cao.
Tóm lại, ngành thủ công mỹ nghệ Việt Nam đang có nhiều tiềm năng để phát triển bền vững. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, cần có sự kết hợp hài hòa giữa tinh hoa truyền thống và tư duy thiết kế hiện đại. Thông qua việc xây dựng các trung tâm thiết kế, đổi mới sáng tạo chuyên ngành, đào tạo kép, và hợp tác quốc tế, Việt Nam có thể tạo ra những sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo và có giá trị cao, góp phần nâng cao giá trị kinh tế cho các làng nghề truyền thống.