Trên dãy núi Trường Sơn hùng vĩ, nơi những đám mây thường xuyên phủ xuống tận mái nhà sàn của các bản làng, người Bru-Vân Kiều vẫn tiếp tục giữ gìn một phong tục truyền thống đã tồn tại qua nhiều thế hệ: lễ mừng lúa mới. Đây không chỉ là một ngày hội để người dân trong bản làng cùng nhau vui mừng sau một vụ mùa bội thu, mà còn là dịp lễ thiêng liêng để họ bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với trời đất, thần linh và tổ tiên đã ban cho họ một mùa lúa豐收, với những bông lúa trĩu nặng hạt.
Lễ mừng lúa mới thường diễn ra vào cuối vụ gặt, khi mà trong các kho đã đầy ắp lúa và trong lòng người dân tràn ngập niềm vui và háo hức. Mỗi bản làng có thể tổ chức lễ theo quy mô và tập tục riêng của mình, nhưng chung quy lại, vẫn giữ được những giá trị cốt lõi: lòng biết ơn và lời cầu mong. Đối với người Bru-Vân Kiều, cây lúa không chỉ là một loại thực phẩm thông thường, mà còn là biểu tượng của sự sống, là nhịp đập của cả cộng đồng.
Trong không gian ngập tràn sắc màu thổ cẩm và dưới tiếng chiêng ngân dài, lễ mừng lúa mới cất lên một giai điệu văn hóa dân tộc mộc mạc, sâu lắng và đượm đầy tình cảm của đất đai và con người. Từ lúc tờ mờ sáng, khói bếp đã bắt đầu toả lên từ các mái nhà. Những người phụ nữ trong bản thay phiên nhau chuẩn bị những món ăn truyền thống như xôi và cơm mới, đồng thời cũng chuẩn bị những đĩa thịt rừng đã được tẩm ướp gia vị thơm lừng, cùng chum rượu cần đã được mở sẵn để đón mừng buổi lễ lớn nhất trong năm.
Già làng Hồ Noi sẽ là người thực hiện nghi lễ chính thức trong buổi lễ. Trước bàn cúng, ông sẽ đọc lời cầu nguyện, khấn: “Ơi Giàng! Ơi thần lúa, thần núi, thần suối… xin nhận lễ của con cháu Bru-Vân Kiều. Cảm ơn các vị đã cho chúng con một mùa lúa tốt tươi, cho con cháu được mạnh khỏe, bản làng được yên vui…”. Giọng nói trầm ấm và thành kính của già làng hoà quyện trong làn khói của hương trầm, như một cầu nối linh thiêng giữa thế giới của con người và thế giới tâm linh.
Sau phần trang nghiêm của nghi lễ là phần hội với không khí nhanh chóng chuyển từ trầm mặc sang tươi vui và rộn ràng. Những chiếc chiêng sẽ được mang ra, và các thanh niên lực lưỡng sẽ bắt đầu vỗ trống, các cô gái trẻ sẽ khoác lên mình những bộ váy thổ cẩm sặc sỡ và nhảy múa theo nhịp nhạc sống động của núi rừng. Vũ điệu xoang của người Bru-Vân Kiều có nhịp điệu chậm rãi, dẻo dai, mang trong mình hơi thở của thiên nhiên, sự hoà quyện giữa núi non, sông suối và gió rừng.
Trải qua những biến động của lịch sử và sự thay đổi nhanh chóng của đời sống hiện đại, lễ mừng lúa mới vẫn được người Bru-Vân Kiều trên dãy Trường Sơn gìn giữ như một phần quan trọng của bản sắc văn hoá. Đây không chỉ là một phong tục tốt đẹp, mà còn là minh chứng cho bản sắc ngày càng bền vững của một tộc người luôn cố gắng sống hài hòa với thiên nhiên.
Ngày nay, chính quyền địa phương và các đồn Biên phòng có mặt trên địa bàn luôn tích cực đồng hành, hỗ trợ cùng bà con trong việc phục dựng và tổ chức các lễ hội truyền thống này. 심지어 nhiều trường học ở vùng cao còn tích cực đưa nội dung về lễ mừng lúa mới vào chương trình hoạt động ngoại khóa, với mong muốn giúp các em học sinh người Bru-Vân Kiều hiểu và tự hào hơn về những truyền thống văn hoá của dân tộc mình.
Lễ mừng lúa mới không chỉ là một biểu tượng của mối tương tác hài hòa giữa con người và thiên nhiên, mà còn đại diện cho sự cố kết cộng đồng mạnh mẽ, cũng như thể hiện tình cảm thuỷ chung, gắn kết giữa người với người. Trong từng nắm cơm dẻo thơm, trong từng điệu múa nhịp nhàng, lễ mừng lúa mới thực sự là một bản hoà ca của bản sắc văn hoá, của những ký ức và truyền thống cộng đồng được lưu truyền từ đời này qua đời khác.