Ngày 17/7, chị N., 38 tuổi, ở Hà Nội, đã trở thành nạn nhân của một vụ lừa đảo qua điện thoại. Chị nhận được cuộc gọi từ một người tự xưng là nhân viên giao hàng, thông báo về một đơn hàng và yêu cầu chuyển khoản 10.000 đồng. Sau đó, đối tượng hướng dẫn chị hủy đăng ký hội viên giao hàng và chuyển khoản nhầm. Khi chị thao tác theo hướng dẫn, tài khoản của chị bị trừ 1,5 tỷ đồng.

Thủ đoạn trên là một hồi chuông cảnh báo về một loại tội phạm mạng đang tiến hóa rất nhanh, hoạt động có tổ chức, và len lỏi vào từng giao dịch thương mại điện tử. Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, cho rằng điểm nguy hiểm nhất của chiêu lừa ‘shipper giả’ nằm ở chỗ các đối tượng không hành động theo những kịch bản cũ kỹ, sơ sài như trước đây, mà liên tục biến đổi cách tiếp cận, đánh thẳng vào tâm lý tin tưởng của người dùng.

Các đối tượng xấu luôn tìm cách bắt kịp hành vi mua sắm trực tuyến của người dân để giăng bẫy, từ giả danh nhân viên giao hàng đến giả mạo tổng đài chăm sóc khách hàng, gửi đường link tra cứu đơn hàng hay thậm chí giả dạng sàn thương mại điện tử. Điều khiến người bị hại dễ mắc lừa chính là việc dữ liệu đơn hàng, từ tên, địa chỉ, số điện thoại, đến giá trị món hàng, hoàn toàn trùng khớp với đơn thật mà họ đang chờ nhận.

Thượng tá Đào Trung Hiếu nhận định, nhiều người chủ quan nghĩ rằng vài chục nghìn đồng không đáng kể, nhưng thực chất, đó là cái bẫy mở cửa cho tội phạm công nghệ cao. Đường link hoặc mã QR mà đối tượng gửi tới thường chứa mã độc, cài vào điện thoại để chiếm quyền điều khiển ứng dụng ngân hàng. Hoặc nguy hiểm hơn, các trang web giả mạo yêu cầu nhập OTP, thực chất là hành vi ủy quyền vô tình cho kẻ gian rút toàn bộ tiền trong tài khoản.

Vấn nạn rò rỉ dữ liệu cá nhân là một vấn đề nghiêm trọng. Thông tin cá nhân của người dùng không còn an toàn như nhiều người tưởng. Dữ liệu bị rò rỉ từ 3 nguồn chính: Nội bộ các sàn thương mại điện tử hoặc đơn vị vận chuyển; các website và ứng dụng kém bảo mật nơi người dùng vô tình để lại thông tin; thị trường mua bán ‘data rác’ diễn ra công khai trên mạng xã hội.

Với vài trăm nghìn đồng, các nhóm lừa đảo có thể sở hữu hàng nghìn bộ dữ liệu chi tiết, từ đó dựng lên câu chuyện lừa đảo khớp tới 90-100% sự thật, khiến người nhận tin tưởng gần như tuyệt đối. Khi niềm tin bị khai thác làm công cụ gây án, mọi cảnh báo chung chung trở nên vô nghĩa nếu không có kỹ năng phòng vệ cụ thể.

Trước thực trạng này, Thượng tá Hiếu khuyến cáo người dùng cần cảnh giác và tự bảo vệ mình. Người dùng cần nhớ nguyên tắc cơ bản: Không chuyển tiền trước cho shipper lạ, không bấm vào đường link hoặc quét QR từ tin nhắn không rõ nguồn gốc, không cung cấp mã OTP hay mật khẩu ngân hàng cho bất kỳ ai. Hãy kiểm tra đơn hàng trực tiếp trên ứng dụng chính thức, ưu tiên thanh toán khi nhận hàng và bật bảo mật đa lớp cho tài khoản ngân hàng.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Tội phạm học cũng chia sẻ về một vấn đề đáng lo hơn, là nhóm bị tội phạm nhắm đến nhiều nhất chính là học sinh, sinh viên và người trẻ tuổi, vốn thành thạo công nghệ nhưng thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin. Việc giáo dục kỹ năng tự vệ số cần được triển khai khẩn cấp, bài bản, như một môn học bắt buộc trong trường học và cộng đồng, để thế hệ trẻ có thể tự bảo vệ mình trước những kịch bản lừa đảo tinh vi ngày càng xuất hiện dày đặc.

Điện thoại thông minh đang ngày càng trở thành mục tiêu tấn công của các hacker, với nhiều lỗ hổng bảo mật tiềm ẩn mà người dùng cần phải nhận thức rõ. Bên cạnh các biện pháp phòng tránh, việc nhận biết các dấu hiệu cho thấy điện thoại đã bị hack cũng đóng vai trò quan trọng. Dưới đây là các thông tin cụ thể về vấn đề này.

Các dấu hiệu cho thấy điện thoại của bạn có thể đã bị hack bao gồm nhiều biểu hiện khác nhau. Thứ nhất là sự xuất hiện của quảng cáo liên tục, đây là dấu hiệu rõ ràng của phần mềm quảng cáo độc hại (adware). Người dùng không nên nhấn vào bất kỳ quảng cáo nào để tránh dẫn tới các website nguy hiểm. Tiếp theo là tình trạng điện thoại thường xuyên bị đơ, treo hoặc khởi động lại bất thường, có thể là do mã độc đang chiếm tài nguyên.

Một số dấu hiệu khác như thiết bị tự động khởi động hoặc tắt máy, camera hoặc micro bật lên bất thường, xuất hiện ứng dụng lạ hoặc tin nhắn không rõ nguồn gốc, pin tụt nhanh, máy nóng lên khi không sử dụng, yêu cầu xác thực hai yếu tố lạ, các vấn đề về tài khoản, tăng bất thường lưu lượng dữ liệu hoặc cước phí, website hiển thị khác lạ hoặc bị chuyển hướng, và không thể tắt máy hoặc khởi động lại bình thường. Tất cả những dấu hiệu này cho thấy điện thoại của bạn có thể đã bị nhiễm mã độc hoặc bị kiểm soát bởi hacker.

Khi phát hiện điện thoại bị hack, người dùng cần thực hiện các biện pháp xử lý kịp thời. Đầu tiên là chạy phần mềm diệt virus để quét toàn bộ hệ thống nếu đã cài ứng dụng bảo mật. Sau đó, người dùng nên gỡ bỏ các ứng dụng lạ, sao lưu dữ liệu quan trọng như ảnh, danh bạ, tài liệu, và đổi mật khẩu ngay lập tức bằng cách sử dụng thiết bị khác.

Người dùng cũng cần xóa cache, cookie, lịch sử trình duyệt để giúp xóa bỏ mã độc, kiểm tra hoạt động tài khoản để phát hiện giao dịch lạ. Cập nhật hệ điều hành là bước quan trọng tiếp theo vì các bản cập nhật giúp vá lỗ hổng bảo mật. Tạm thời ngắt kết nối mạng bằng cách tắt Wi-Fi và dữ liệu di động cũng là biện pháp cần thiết.

Trong trường hợp nghiêm trọng, người dùng có thể cần khôi phục cài đặt gốc, tuy nhiên biện pháp này chỉ nên thực hiện khi tất cả các biện pháp khác không hiệu quả. Cuối cùng, thông báo cho ngân hàng và người quen về tình hình để họ có thể cảnh giác và hỗ trợ khắc phục hậu quả.

Đối với các ứng dụng và trang web mà bạn sử dụng hàng ngày, luôn đảm bảo rằng bạn chỉ tải xuống từ các nguồn đáng tin cậy và thường xuyên kiểm tra các quyền truy cập của chúng. Bảo mật thông tin cá nhân và thường xuyên theo dõi các giao dịch tài chính của bạn để phát hiện sớm bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.

Cuối cùng, nhận thức về các dấu hiệu của điện thoại bị hack và biết cách xử lý khi gặp phải tình huống này là rất quan trọng. Bằng cách thực hiện các biện pháp phòng tránh và xử lý kịp thời, người dùng có thể bảo vệ thông tin cá nhân và giảm thiểu rủi ro khi sử dụng điện thoại thông minh.