Hàng trăm tấn thanh long, ớt, đậu bắp của Việt Nam hiện đang bị mắc kẹt tại các kho lạnh do không thể xuất khẩu sang Liên minh châu Âu (EU) vì vướng mắc về thủ tục cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Sự chậm trễ này bắt nguồn từ việc chuyển đổi trách nhiệm cấp phép từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường sang Sở An toàn thực phẩm các địa phương, có hiệu lực từ ngày 1-7-2025 theo Thông tư 12/2025/TT-BNNMT.

Tuy nhiên, các Sở An toàn thực phẩm tại địa phương, trong đó có Sở An toàn thực phẩm TPHCM, cho biết chưa có đủ căn cứ pháp lý để cấp giấy chứng nhận này do sự không rõ ràng trong quy định pháp luật. Điều này đã dẫn đến tình trạng tê liệt trong việc xuất khẩu hàng hóa của các doanh nghiệp Việt Nam. Kể từ đầu tháng 7 đến nay, nhiều lô hàng như thanh long, ớt, đậu bắp bị mắc kẹt và không thể xuất khẩu sang EU do thiếu giấy chứng nhận an toàn thực phẩm.

Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam đã báo cáo rằng có khoảng 250 tấn hàng gia vị trị giá 2,4 triệu USD đang chờ cấp phép. Tại tỉnh Bình Thuận, hàng trăm tấn thanh long xuất khẩu đang bị hư hỏng do thời gian lưu kho quá lâu. Trước đây, trách nhiệm cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu thuộc về Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tuy nhiên, với quy định mới, trách nhiệm này được chuyển về cho địa phương quản lý.

Trong khi đó, cơ quan chức năng tại địa phương chưa sẵn sàng để thực hiện nhiệm vụ mới này. Tại hội nghị tổ chức ngày 29-7 giữa Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) với các địa phương, vấn đề cấp phép vẫn chưa được giải quyết. Việc chậm cấp giấy chứng nhận không chỉ gây thiệt hại trực tiếp cho doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến uy tín và thương hiệu của họ.

Câu chuyện này đặt ra yêu cầu về nguyên tắc ‘trong suốt về mặt kỹ thuật’ trong quản lý nhà nước. Các cơ quan chức năng cần đảm bảo rằng việc thay đổi trong hệ thống quản lý không ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp. Phân định trách nhiệm và sửa chữa văn bản là việc nội bộ của các đơn vị được Chính phủ giao nhiệm vụ và không nên để việc này kéo dài gây hậu quả cho doanh nghiệp.

Như vậy, để tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp, các cơ quan chức năng cần sớm hoàn thiện quy định pháp luật và đảm bảo việc cấp phép được thực hiện một cách nhanh chóng và hiệu quả. Đồng thời, cần có các giải pháp hỗ trợ để giúp các doanh nghiệp khắc phục thiệt hại và ổn định sản xuất kinh doanh.

Liên quan đến vấn đề này, Chính phủ đã có chỉ đạo các cơ quan chức năng liên quan khẩn trương phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để giải quyết các vướng mắc và đảm bảo việc cấp phép được thực hiện thông suốt. Tuy nhiên, đến nay vẫn cần nhiều nỗ lực hơn nữa để giải quyết triệt để vấn đề này.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) vừa trình Thủ tướng Chính phủ tờ trình báo cáo và xin ý kiến về đề xuất xây dựng chung cư cao tầng để nuôi lợn của một số doanh nghiệp. Trong tờ trình, Bộ NN&MT đã dẫn chiếu đến các văn bản pháp lý liên quan, trong đó khuyến khích các cơ sở chăn nuôi ứng dụng công nghệ cao và tiên tiến nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và đảm bảo an toàn sinh học cũng như bảo vệ môi trường.

Chăn nuôi lợn hiện là ngành chủ lực của Việt Nam, chiếm khoảng 62-65% tổng sản lượng thịt hơi các loại. Tính đến năm 2024, sản lượng thịt lợn hơi xuất chuồng đã đạt gần 5,2 triệu tấn, chiếm 4,3% tổng sản lượng thịt lợn toàn cầu và đứng thứ 6 thế giới. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2019-2020, chăn nuôi nhỏ lẻ vẫn chiếm tỷ trọng lớn và các chỉ tiêu kinh tế, kỹ thuật còn thấp, chưa đáp ứng tốt các tiêu chuẩn về an toàn sinh học và kiểm soát dịch bệnh.

Khi dịch tả lợn châu Phi xảy ra vào thời điểm đó, đã có hơn 9 triệu con lợn phải tiêu hủy, gây ra tổn thất ước tính lên đến hơn 30.000 tỷ đồng. Đến tháng 4/2020, giá thịt lợn hơi xuất chuồng đã có thời điểm tăng lên tới 105.000 đồng/kg, tác động trực tiếp lên chỉ số giá tiêu dùng CPI trong nước tăng tới 6,73%.

Hai doanh nghiệp là CTCP Nông nghiệp BAF Việt Nam và CTCP Xuân Thiện Thanh Hóa đã có văn bản gửi Bộ NN&MT để xin ý kiến về việc triển khai mô hình chăn nuôi lợn trong nhà nhiều tầng. Cụ thể, BAF Việt Nam đề xuất dự án tổ hợp trại chăn nuôi lợn 6 tầng thông minh tại Tây Ninh với quy mô 64.000 lợn nái sinh sản, sản xuất 1,6 triệu lợn thương phẩm mỗi năm; tổng mức đầu tư ước tính hơn 12.000 tỷ đồng.

Bộ NN&MT cho biết đã tiến hành nghiên cứu mô hình chăn nuôi lợn trong nhà nhiều tầng tại Trung Quốc, nơi đã có hơn 2.000 mô hình và gần 4.500 tòa nhà cao tầng nuôi lợn. Mô hình này áp dụng công nghệ hiện đại và chăn nuôi thông minh như trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ Blockchain, giám sát bằng cảm biến, thu thập hình ảnh và âm thanh của từng cá thể lợn theo thời gian thực nhằm phân tích và cảnh báo sớm dịch bệnh.

Mô hình chăn nuôi lợn trong nhà nhiều tầng có nhiều ưu điểm nổi trội so với chăn nuôi truyền thống. Các ưu điểm bao gồm mức độ an toàn sinh học và an toàn dịch bệnh được nâng cao thông qua hệ thống xử lý nước thải, chất thải và khí thải thông minh. Ngoài ra, mô hình còn giúp tiết kiệm diện tích đất và hạ tầng dùng chung; rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng; tăng hiệu quả sử dụng đất lên đến 4,3 lần; và tiết kiệm nhân công khi một người có thể giám sát đến 2.000 con lợn.

Trước những lợi ích tiềm năng của mô hình chăn nuôi lợn trong nhà nhiều tầng, Bộ NN&MT đang xin ý kiến của Thủ tướng và Phó Thủ tướng Chính phủ cho phép triển khai mô hình này tại Việt Nam. Mục đích chính là để giải quyết bài toán về an ninh lương thực, đảm bảo an toàn dịch bệnh, và bảo vệ môi trường trong chăn nuôi lợn.