Các đại biểu Hội đồng Nhân dân (HĐND) Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) đang tỏ ra lo ngại về hiệu quả công tác và tinh thần làm việc của cán bộ khi phải di chuyển quãng đường xa, mất nhiều thời gian và đối mặt với cường độ công việc cao. Tại phiên thảo luận của kỳ họp HĐND TPHCM lần thứ 2, khóa X, diễn ra vào chiều ngày 24/7, các đại biểu đã thảo luận và đóng góp ý kiến về các vấn đề kinh tế – xã hội và các tờ trình được xem xét tại kỳ họp.

Đại biểu Trần Thành Trọng đề nghị thành phố sớm có chính sách hỗ trợ, phụ cấp chỗ ở, đi lại cho các đại biểu, cán bộ, công chức được điều động từ Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Dương (cũ) về công tác tại trung tâm TPHCM mới. Ông Trọng cho rằng quãng đường di chuyển xa, thời gian di chuyển lên đến 3-4 giờ mỗi ngày, cùng với cường độ công việc cao sẽ ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, hiệu quả công tác và tinh thần làm việc của cán bộ về lâu dài.

Đại biểu cũng mong muốn UBND TPHCM sớm kiến nghị với Trung ương về lộ trình tăng lương tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ mới, nhằm giúp cán bộ, công chức ổn định cuộc sống và yên tâm công tác.

Phó Chủ tịch UBND TPHCM, ông Nguyễn Văn Dũng, cho biết thành phố đã có chủ trương và giao Sở Xây dựng cùng các sở, ngành rà soát, tham mưu chính sách liên quan đến nhà công vụ, nhà ở cho cán bộ. Một số chính sách hỗ trợ đưa đón cán bộ, công chức, viên chức cũng đã được triển khai bước đầu. Thành phố sẽ tiếp tục đẩy nhanh tiến độ để sớm có chế độ phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho đội ngũ cán bộ yên tâm công tác, tận tụy và trách nhiệm với công việc chung.

Bộ Nội vụ đã trình Chính phủ dự thảo quy định về việc tiếp nhận người hoạt động không chuyên trách cấp xã và đội viên, thanh niên trí thức trẻ có hợp đồng phù hợp vào công chức cấp xã, cấp tỉnh. Tuy nhiên, quá trình tiếp nhận này sẽ phải tuân thủ các quy định của Luật Cán bộ, công chức, bao gồm việc căn cứ vào vị trí việc làm và chỉ tiếp nhận khi có biên chế.

Thông tin trên được nêu tại hội nghị sơ kết công tác 6 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ 6 tháng cuối năm của Bộ Nội vụ, tổ chức vào ngày 25/7. Tại đây, các đại biểu đã thảo luận về những khó khăn và vướng mắc trong quá trình triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Giám đốc Sở Nội vụ Thái Nguyên Nguyễn Quốc Hữu cho biết, khối lượng công việc của ngành Nội vụ trước và sau khi triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là rất lớn. Ông chia sẻ, có những ngày, 22h đêm mới nhận được văn bản chỉ đạo từ Trung ương, lập tức phải họp nhóm online triển khai, sáng hôm sau đã phải báo cáo lãnh đạo tỉnh.

Ông Hữu cũng phản ánh những khó khăn, đặc biệt trong xử lý văn thư, lưu trữ do khối lượng tài liệu lớn và trình độ cán bộ chưa đồng đều. Tài liệu đang chồng chất, nhiều nội dung phải xử lý thủ công.

Tương tự, Giám đốc Sở Nội vụ tỉnh Nghệ An Nguyễn Viết Hưng cũng cho biết, 6 tháng qua, địa phương đã triển khai xây dựng Đề án sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp trên địa bàn tỉnh theo kế hoạch, lộ trình đề ra.

Ông Hưng kiến nghị Chính phủ phân định rõ thẩm quyền trong thực hiện tuyển dụng, quản lý, sử dụng viên chức đơn vị sự nghiệp giáo dục tại cấp cơ sở để thuận lợi trong triển khai, thực hiện. Cùng với đó, sớm có văn bản thẩm định dự án hoàn thiện hiện đại hóa bản đồ đơn vị hành chính.

Vụ trưởng Vụ Công chức, viên chức Nguyễn Quang Dũng cho biết, nhiều địa phương như Đà Nẵng, Lâm Đồng hiện còn thiếu cán bộ có trình độ chuyên môn trong các lĩnh vực như kế toán, công nghệ thông tin, địa chính – xây dựng. Nguyên nhân do trước đây cán bộ cấp xã chủ yếu đảm nhiệm các công việc hành chính, ít được đào tạo bài bản.

Ông Dũng đề xuất các địa phương áp dụng một số giải pháp như luân chuyển cán bộ chuyên môn từ tỉnh, huyện về xã để hỗ trợ trực tiếp; tổ chức đánh giá thực trạng và xây dựng kế hoạch tập huấn. Đối với lĩnh vực chuyên sâu như công nghệ thông tin, có thể ký hợp đồng để đáp ứng kịp thời yêu cầu công việc.

Bộ Nội vụ cũng đang xây dựng quy định thay thế Nghị định 62 về vị trí việc làm, biên chế công chức, nhằm trao quyền chủ động hơn cho các địa phương trong sử dụng, quản lý công chức phù hợp với thực tiễn.

Sở Nội vụ tỉnh Đắk Lắk vừa đề xuất hoàn thiện chế độ, chính sách về tiền lương và phụ cấp cho cán bộ, công chức, viên chức sau khi thực hiện sắp xếp bộ máy. Mục tiêu của đề xuất này là nâng cao hiệu quả hoạt động sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính và mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

Theo số liệu thống kê, sau khi sắp xếp, số công chức được giao ở cấp tỉnh là 2.579 người và cấp xã là 7.151 người. Tổng số viên chức của tỉnh sau khi sắp xếp là 53.098 người. Việc bố trí số lượng cấp phó của cơ quan chuyên môn, đơn vị sự nghiệp thuộc UBND cấp tỉnh, cấp xã cơ bản được đảm bảo theo quy định. Hiện, số lượng cấp phó trên địa bàn tỉnh sau khi sắp xếp là 1.746 người.

Các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh và UBND các xã, phường đã triển khai bảo đảm thực hiện thủ tục hành chính, tổ chức tiếp nhận, giải quyết và trả kết quả thủ tục hành chính thông suốt, không để bị gián đoạn. Tuy nhiên, để tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động, Sở Nội vụ tỉnh Đắk Lắk kiến nghị Chính phủ sớm ban hành các Nghị định liên quan đến tổ chức chính quyền địa phương hai cấp để địa phương có cơ sở tổ chức nghiên cứu, hướng dẫn, cụ thể hóa và triển khai đồng bộ, kịp thời.

Đồng thời, Sở Nội vụ tỉnh Đắk Lắk cũng đề nghị sớm ban hành hướng dẫn chung cho các địa phương trên cả nước về việc tiến hành triển khai điều chỉnh Quy hoạch tỉnh được phép triển khai ngay trong giai đoạn hiện nay hay chờ khi hoàn tất việc hợp nhất, sáp nhập tỉnh mới tiến hành điều chỉnh. Đặc biệt, Sở này cũng đề xuất nghiên cứu, rà soát, xây dựng và thực hiện cải cách chính sách tiền lương, hoàn thiện hướng dẫn về tiêu chuẩn chức danh, ngạch và chế độ, chính sách về tiền lương, phụ cấp đối với cán bộ, công chức, viên chức và người lao động sau khi thực hiện sắp xếp bộ máy đơn vị hành chính và mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

Sở Nội vụ tỉnh Đắk Lắk kiến nghị các bộ, ngành rà soát, ban hành các thông tư, các văn bản quy định pháp lý có liên quan và kịp thời hướng dẫn, giải đáp các khó khăn, vướng mắc của địa phương khi bước đầu thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Bên cạnh đó, Sở Nội vụ tỉnh Quảng Ngãi cũng đề xuất sớm có hướng dẫn cụ thể, rõ ràng hơn về thực hiện chế độ chính sách tiền lương được bảo lưu trong thời hạn 6 tháng.

Trong 6 tháng qua, Bộ Nội vụ đã tham mưu trình Chính phủ báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 về việc thực hiện cải cách tiền lương, điều chỉnh lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội, trợ cấp ưu đãi người có công và trợ cấp xã hội theo quy định tại Nghị quyết số 142/2024/QH15 của Quốc hội. chinhphu.vn

Việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp tại nhiều địa phương đang gặp phải khó khăn trong quá trình vận hành do đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã còn thiếu chuyên môn và kỹ năng. Để giải quyết vấn đề này, các địa phương đang chủ động đề xuất với Bộ Nội vụ để được hỗ trợ đào tạo cấp tốc đội ngũ cán bộ, công chức nhằm đáp ứng yêu cầu vận hành mô hình chính quyền hai cấp hiệu quả.

Ông Nguyễn Viết Hưng, Giám đốc Sở Nội vụ Nghệ An, cho biết rằng nhiều cán bộ cấp xã hiện nay còn bỡ ngỡ, chưa quen với nhiệm vụ được giao. Sở đã thành lập 5 tổ công tác để hỗ trợ các xã, tuy nhiên vẫn cần sự hỗ trợ từ Bộ Nội vụ. Tương tự, tại Hà Nội, bà Nguyễn Thị Liễu, Phó giám đốc Sở Nội vụ, cho biết một số cán bộ thuộc cấp xã cũ gần như ‘trắng’ về chuyên môn vì yêu cầu công việc mới hiện nay rất khác. Sở Nội vụ Hà Nội kiến nghị Bộ sớm ban hành đề cương tập huấn về kỹ năng, tình huống và nghiệp vụ chuyên sâu.

Việc tổ chức lại bộ máy cũng kéo theo khối lượng công việc tăng mạnh. Ông Hưng nhận định chủ tịch UBND xã hiện nay phải kiêm nhiệm cả phần việc của chủ tịch huyện và xã trước đây, trong khi bộ máy giúp việc lại vừa thiếu người, vừa thiếu chuyên môn. Tại Lâm Đồng, lãnh đạo Sở Nội vụ nêu ra một trường hợp điển hình là một chuyên viên từng tinh thông chuyên môn tại cấp tỉnh, nhưng khi về xã – nơi được chuyển giao về hơn 1.000 thủ tục hành chính – cũng gặp nhiều khó khăn ban đầu.

Nhiều địa phương đã chủ động tìm giải pháp để hỗ trợ cán bộ, công chức cấp xã. Tại Đà Nẵng, lãnh đạo Sở Nội vụ cho biết đã phối hợp với VNPT, các trường đại học công nghệ thông tin và đội ngũ thanh niên tình nguyện để hỗ trợ vận hành hệ thống mới ở cấp xã. Lâm Đồng cũng thành lập các đoàn công tác từ cấp sở, ngành đến tận xã để hướng dẫn trực tiếp. Tuy nhiên, lãnh đạo các địa phương đều khẳng định đây chỉ là giải pháp tình thế, điều cần thiết hơn là Bộ Nội vụ sớm ban hành khung chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu mới.

Bà Phạm Thị Thanh Trà, Bộ trưởng Bộ Nội vụ, khẳng định cần tăng cường tạm thời đội ngũ có chuyên môn sâu cho cấp xã. Bà nhấn mạnh cần đánh giá công khai, dân chủ, chính xác đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã để cơ cấu lại và nâng cao chất lượng. Bộ Nội vụ sẽ tham mưu để ban hành nghị định về áp dụng KPI đánh giá cán bộ, công chức. Đồng thời, cần quan tâm đầy đủ đến điều kiện sống, tư tưởng của cán bộ khi điều chuyển về trung tâm hành chính mới.

Theo đó, Bộ Nội vụ sẽ tập trung vào việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã thông qua các chương trình đào tạo và hỗ trợ. Bộ sẽ phối hợp với các cơ quan, tổ chức liên quan để triển khai các hoạt động đào tạo và bồi dưỡng , giúp đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã nắm bắt được các kỹ năng và kiến thức cần thiết để thực hiện tốt nhiệm vụ của mình.

Đồng thời, Bộ Nội vụ cũng sẽ rà soát và hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến công tác cán bộ, công chức, tạo cơ sở pháp lý cho việc quản lý và phát triển đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã.

Có thể thấy, việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp đòi hỏi sự nỗ lực và phối hợp của nhiều cơ quan, tổ chức. Với sự hỗ trợ của Bộ Nội vụ và sự chủ động của các địa phương , tin tưởng rằng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã sẽ được nâng cao chất lượng, đáp ứng yêu cầu vận hành mô hình chính quyền hai cấp hiệu quả.

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi thể chế nhằm xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và tăng tốc Chính phủ số hóa, vai trò của cải cách hành vi công vụ ngày càng trở nên quan trọng. Quốc hội và Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản pháp luật và nghị quyết lớn để đổi mới và hoàn thiện thể chế, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, việc cải cách hành vi công vụ vẫn còn nhiều thách thức, gây ra độ trễ trong việc triển khai các chính sách mới.

PGS.TS Bế Trung Anh, Ủy viên và là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Công tác đại biểu, đã đưa ra quan điểm rằng việc cải cách hành vi công vụ là rất cần thiết để đảm bảo hiệu quả của cải cách thể chế. Ông cho rằng nếu không có sự thay đổi trong hành vi công vụ, các cải cách thể chế sẽ chỉ dừng lại ở văn bản. Theo ông, chuyển đổi thể chế không chỉ là sự thay đổi về nội dung văn bản pháp luật mà còn là quá trình thay đổi cách thức tổ chức quyền lực, phân công trách nhiệm và phương thức tương tác giữa Nhà nước với người dân. Điều này đòi hỏi bộ máy công vụ phải có sự thay đổi về cách thức làm việc, từ quản lý sang phục vụ.

Tuy nhiên, hiện nay, vẫn còn nhiều biểu hiện của quán tính thể chế và hành vi công vụ, như tâm lý ‘xin – cho’, sợ trách nhiệm, chờ hướng dẫn dưới luật. Những biểu hiện này đã gây ra nhiều khó khăn trong việc triển khai các chính sách mới. Để giải quyết vấn đề này, PGS.TS Bế Trung Anh cho rằng cần có một tổ hợp giải pháp đồng bộ, bao gồm tái thiết kế văn hóa công vụ dựa trên tư duy phục vụ, gắn chỉ số hài lòng với đánh giá cán bộ, cải tiến hệ thống phản hồi công dân, đưa tiếp cận số vào chính sách công vụ và khuyến khích thử nghiệm đổi mới hành chính.

Ông cũng nhấn mạnh rằng không thể kỳ vọng một bộ máy hành chính có thể ‘cất cánh’ chỉ bằng thay đổi luật. Cải cách hành vi công vụ phải đi cùng với cải cách thể chế. Nếu thể chế là đường băng, thì hành vi công vụ là động cơ. Không có động cơ đủ mạnh, bộ máy sẽ không thể cất cánh. Thực tế cho thấy, cải cách hành vi công vụ là khâu ít được để ý, nhưng lại là chìa khóa thành công trong quá trình thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng. Nếu không có chuyển biến rõ rệt trong thái độ, kỹ năng, văn hóa và trách nhiệm của công chức, thì những nỗ lực lập pháp – dù có tầm nhìn – cũng sẽ bị trì hoãn trong thực tế.

Vì vậy, mọi thiết kế thể chế cần đi kèm cơ chế thực thi linh hoạt và bộ chỉ số giám sát hành vi cụ thể. Cần thấy một cách rõ ràng, cụ thể giải pháp đột phá về thể chế và tổ chức để buộc bộ máy thực thi thay đổi hành vi thực chất, không chỉ bằng lời kêu gọi, mà bằng cơ chế giám sát, kiểm soát quyền lực và gắn trách nhiệm cán bộ với kết quả hỗ trợ khu vực tư nhân. Chỉ khi hành vi công vụ được cải cách sâu sắc, đồng bộ và có hệ thống, những khát vọng phát triển mà các nghị quyết của Đảng và pháp luật của Quốc hội vạch ra mới có thể trở thành hiện thực. Khi đó, cải cách thể chế mới đi đến đích cuối cùng: thay đổi đời sống người dân và nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia.

Quá trình cải cách hành vi công vụ cần được thực hiện một cách toàn diện và đồng bộ, đòi hỏi sự cam kết và tham gia của tất cả các cấp lãnh đạo và công chức. Điều quan trọng là phải tạo ra một môi trường làm việc tích cực và khuyến khích sự đổi mới, sáng tạo trong công vụ. Việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hoạt động của cơ quan nhà nước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả và chất lượng dịch vụ công.

Nhìn chung, cải cách hành vi công vụ là một phần không thể thiếu trong quá trình cải cách thể chế và xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Với sự quyết tâm và nỗ lực của tất cả các bên liên quan, Việt Nam có thể đạt được những mục tiêu phát triển và nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia trong tương lai.