Nga đã có một sự thay đổi đáng kể trong chiến lược sử dụng máy bay không người lái (UAV) trong cuộc xung đột với Ukraine. Ban đầu, nước này chủ yếu sử dụng UAV Shahed do Iran sản xuất, nhưng sau đó đã tự phát triển phiên bản cải tiến Geran với nhiều tính năng nguy hiểm hơn.

Quá trình cải tiến UAV của Nga bắt đầu từ năm 2022, khi Moscow triển khai UAV Shahed-131 và Shahed-136 do Iran sản xuất để tấn công các mục tiêu ở Ukraine. Tuy nhiên, đến năm 2023, Nga đã chuyển sang sản xuất các phiên bản UAV cải tiến của mình là Geran-1 và Geran-2, với hình dáng tương tự như UAV của Iran. UAV Geran có khả năng bay xa khoảng 2.500km và đạt tốc độ 180 km/h.

Các chuyên gia cho rằng, Nga đã thực hiện nhiều cải tiến để tăng cường sức hủy diệt của các UAV, bao gồm nâng cấp hệ thống dẫn đường và tăng sức công phá của đầu đạn. Một trong những nâng cấp quan trọng của UAV Geran là hệ thống dẫn đường. Các phiên bản UAV đầu tiên sử dụng ăng-ten mẫu thu có kiểm soát (CRPA) 4 phần tử kết hợp với hệ thống định vị toàn cầu bằng vệ tinh (GNSS). Tuy nhiên, khi năng lực tác chiến điện tử của Ukraine trở nên hiệu quả hơn, Nga đã trang bị cho các mẫu UAV mới ăng-ten CRPA 8 hoặc 16 phần tử kết hợp hệ thống Kometa.

Ngoài ra, các phiên bản mới hơn của UAV Geran còn được trang bị bộ phát vô tuyến để điều khiển từ xa hoặc các modem 3G/LTE kết nối với mạng di động địa phương, tăng khả năng dự phòng dẫn đường và cho phép truyền dữ liệu đo từ xa và qua video. Bên cạnh những cải tiến về UAV tấn công, Nga còn đẩy mạnh việc sử dụng UAV mồi nhử.

Vào năm 2024, Moscow bắt đầu áp dụng rộng rãi chiến thuật mới nhằm áp đảo hệ thống phòng không Ukraine bằng cách phóng các UAV mồi nhử tầm xa như Parodya và Gerbera. Các UAV mồi nhử có giá khoảng 10.000 USD/chiếc, rẻ hơn UAV Geran tới 10 lần. Chúng thường được chế tạo từ nhựa và gỗ dán giá rẻ cũng như nặng chưa đến 20kg. Tầm hoạt động của UAV mồi nhử cũng ngắn hơn, vào khoảng 600km.

Chuyên gia Jacob Parakilas tại tổ chức RAND châu Âu ở Cambridge nhận định, Gerbera là UAV mồi nhử hiệu quả nhờ chi phí rẻ, thiết kế đơn giản, nhưng lại bay theo các tuyến đường tương tự cũng như tạo ra những tín hiệu điện tử và radar tương tự như một UAV tấn công.

Tuy nhiên, mối đe dọa từ UAV Nga đối với Ukraine có thể sớm gia tăng, khi Moscow tăng cường sản xuất tại các trung tâm chính ở Yelabuga và Izhevsk. Nga đang cho xuất xưởng hơn 5.000 UAV tầm xa mỗi tháng, bao gồm UAV tấn công kiểu Shahed và UAV mồi nhử. Tờ Forbes trích dẫn thông tin tình báo quân sự của Ukraine cho hay, tính đến tháng 5, sản lượng của Nga vào khoảng 2.700 UAV tấn công Geran và 2.500 UAV mồi nhử Gerbera mỗi tháng. Các con số này đánh dấu mức tăng gần gấp 5 lần kể từ mùa hè năm 2024.

Theo báo cáo hồi tháng 2 của Cơ quan tình báo quân sự Ukraine, Nga đã và đang phát triển mẫu UAV Geran3 có tốc độ bay nhanh hơn nhờ thay thế động cơ piston bằng động cơ phản lực. Chuyên gia quân sự Parakilas cho rằng, UAV Geran3 cũng có thể được nâng cấp hệ thống điện tử bền bỉ hơn và liên kết dữ liệu hai chiều, từ đó cho phép người vận hành phản ứng theo thời gian thực và tấn công các mục tiêu di động.

Tuy nhiên, ông Parakilas nhấn mạnh, những bước nâng cấp như trên sẽ gây tốn kém. Đồng quan điểm, nhà phân tích quốc phòng David Sharp tại Israel cho hay, ứng dụng nhiều cải tiến sẽ khiến chi phí sản xuất UAV trở nên đắt đỏ hơn và từ đó ảnh hưởng đến việc sản xuất hàng loạt.

Cuộc xung đột giữa Israel và Iran đã leo thang đến mức độ mới trong thời gian gần đây. Rạng sáng ngày 13/6/2025, Israel đã phát động chiến dịch ‘Sư tử trỗi dậy’, huy động hơn 200 chiến đấu cơ đồng loạt tập kích vào các mục tiêu ở nhiều khu vực rộng lớn tại miền bắc Iran. Cuộc tấn công này đã làm chủ hoàn toàn không phận, phá hủy và gây thiệt hại nặng nhiều cơ sở hạt nhân, nhà máy sản xuất tên lửa đạn đạo của Tehran.

Mục tiêu quan trọng của cuộc tấn công này là các chỉ huy quân sự, các nhà khoa học hàng đầu của Iran, những người mà Tel Aviv cho rằng đóng vai trò thiết yếu trong việc thực hiện chương trình hạt nhân có thể đe dọa đến sự sống còn của Israel. Hàng loạt tướng lĩnh cấp cao đã bị thiệt mạng, trong đó có Tư lệnh Lực lượng vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), tướng Hosein Salami; Tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Iran, tướng Mohammed Bagheri… Israel còn nhắm mục tiêu vào các nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran, hạ sát cựu giám đốc chương trình hạt nhân của Iran, nhà khoa học Fereidoun Abbasi và nhiều chuyên gia vật lý, hóa học, vật lý hạt nhân… Lãnh tụ tối cao Ali Khamenei cũng là một trong những mục tiêu bị nhắm đến. Ngay lập tức, Lãnh tụ tối cao Ali Khamenei được đưa đến một nơi trú ẩn bí mật nằm sâu dưới lòng đất, hạn chế mọi liên lạc với ngay cả những phụ tá thân cận nhất và tuyệt đối tránh sử dụng các hình thức liên lạc bằng thiết bị điện tử.

Có thể nói là với sự giúp đỡ của các cơ quan tình báo, Israel đã thành công trong việc tiêu diệt các chỉ huy quân sự, quan chức tình báo cấp cao cũng như các nhà khoa học hàng đầu Iran, những người đóng vai trò hàng đầu trong chương trình hạt nhân của Tehran.

Ngay sau đó, Mỹ đã can thiệp quân sự nhằm hỗ trợ đồng minh Tel Aviv trong xung đột Israel – Iran. Ngày 19/6, Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra một tuyên bố, theo đó, ông sẽ đưa ra quyết định hành động (quân sự) hay không “trong vòng hai tuần tới”, căn cứ vào “các tiến triển trong đàm phán có thể (giữa Mỹ) với Iran trong tương lai gần”.

Tuy nhiên, vào đêm 20/6, không quân chiến lược Mỹ đã giáng đòn đánh vào các cơ sở hạt nhân chủ chốt của Iran. Bảy chiếc máy bay ném bom tàng hình chiến lược B-2 Spirit đã ném 14 quả bom xuống hai cơ sở hạt nhân của Iran là Fordow và Natanz, trong khi căn cứ thứ ba, Isfahan, bị tàu ngầm Mỹ phóng 20 tên lửa Tomahawk tấn công.

Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố rằng đã “phá hủy hoàn toàn” các cơ sở hạt nhân của Iran. Có thể đoán chắc chắn một điều là chương trình hạt nhân của Iran đã bị ảnh hưởng cực kỳ nghiêm trọng và Tehran sẽ phải cần một thời gian rất dài nếu có ý định phục hồi lại chương trình hạt nhân gây tranh cãi của mình.

Bằng việc trực tiếp tấn công vào các cơ sở hạt nhân của Iran, Tổng thống Donald Trump đã phá vỡ điều cấm kị mà lâu nay ông vẫn né tránh: trực tiếp can dự vào một cuộc chiến ở bên ngoài nước Mỹ. Đây là một canh bạc chính trị đầy rủi ro, khi mà nước Mỹ có thể bị cuốn vào một cuộc chiến tranh không hồi kết mà không ai biết được sẽ dẫn tới những hậu quả gì.

Câu hỏi đặt ra ở đây là liệu các đợt oanh kích của Israel và Mỹ, vừa phá hủy các cơ sở vật chất như máy ly tâm, lò phản ứng, vừa sát hại các tướng lĩnh và nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran, liệu đã đủ khả năng phá hủy hoàn toàn chương trình hạt nhân của Tehran hay chưa? Không một ai trong thời điểm hiện tại có câu trả lời chắc chắn cho câu hỏi này.

Tổng thống Donald Trump, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth tuyên bố rằng những cuộc tấn công của Mỹ nhằm vào các cơ sở hạt nhân của Iran không nhằm mục tiêu làm “thay đổi chế độ” ở Tehran. Nhưng lịch sử các cuộc can thiệp quân sự từng nhiều lần cho thấy một khi tiếng nói của bom đạn thay thế cho đối thoại thì không loại trừ khả năng từ những mục tiêu hẹp ban đầu đã trượt sang các mục tiêu rộng lớn hơn, lâu dài, phức tạp và khó giải quyết hơn.

Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến những biến động lớn về địa chính trị và công nghệ, sự chú ý của các quốc gia đang tập trung vào việc tìm kiếm giải pháp thay thế cho hạ tầng công nghệ phương Tây. Sự xuất hiện của các cuộc xung đột tại Ukraine và Trung Đông đã tạo ra một môi trường thử nghiệm cho các hình thái chiến tranh tương lai, không chỉ liên quan đến vũ khí mà còn cả công nghệ và chiến thuật.

Mới đây, cuộc tấn công của Israel vào Iran, với sự hỗ trợ của Mỹ, đã cho thấy các phương thức triển khai thiết bị bay không người lái và hoạt động xâm nhập mới. Tuy nhiên, nó cũng phơi bày những điểm yếu công nghệ nghiêm trọng, đặc biệt là trong lĩnh vực định vị vệ tinh toàn cầu GPS. Trong 12 ngày diễn ra xung đột, Iran và các tàu hoạt động tại khu vực vùng Vịnh liên tục gặp tình trạng nhiễu loạn tín hiệu định vị vệ tinh toàn cầu GPS. Tình trạng này đã khiến giới chức Iran lo ngại và chính phủ nước này đã bắt đầu tìm kiếm giải pháp thay thế.

Iran đang xem xét chuyển sang sử dụng hệ thống định vị vệ tinh của Trung Quốc, còn gọi là Bắc Đẩu. Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Iran, ông Ehsan Chitsaz, cho biết chính phủ đang lên kế hoạch chuyển đổi các lĩnh vực vận tải, nông nghiệp và internet sang sử dụng hệ thống định vị của Trung Quốc. Đây không chỉ là một động thái mang tính đối phó tình thế, mà còn là biểu hiện rõ ràng của một sự chuyển dịch chiến lược sâu rộng trên toàn cầu.

Phương Tây, đặc biệt là Mỹ, đã nắm thế thống trị hạ tầng công nghệ thế giới trong hàng thập kỷ. Tuy nhiên, sự lệ thuộc này có thể nhanh chóng trở thành điểm yếu. Kể từ năm 2013, các vụ rò rỉ thông tin và điều tra báo chí đã cho thấy nhiều công nghệ phương Tây bị lạm dụng cho các hoạt động giám sát và thu thập dữ liệu trên quy mô toàn cầu. Điều này khiến nhiều chính phủ lo ngại và tìm kiếm giải pháp thay thế.

Việc Iran cân nhắc chuyển sang Bắc Đẩu gửi đi một thông điệp rõ ràng: Kỷ nguyên của sự phụ thuộc vào hạ tầng công nghệ do Mỹ kiểm soát đang dần kết thúc. Các quốc gia không còn muốn phó thác năng lực quốc phòng và chủ quyền số của mình cho mạng lưới vệ tinh do Mỹ điều hành.

Sự chuyển dịch này cũng thúc đẩy sự ra đời của hàng loạt hệ thống định vị quốc gia và khu vực như Galileo của châu Âu hay GLONASS của Nga. Tất cả đều nhằm giành lại phần nào quyền kiểm soát chủ quyền và thị phần trên thị trường định vị toàn cầu.

Iran không phải là quốc gia duy nhất gặp phải vấn đề về bảo mật. Israel đã ám sát thành công nhiều nhà khoa học hạt nhân và chỉ huy cấp cao trong lực lượng an ninh, quân đội Iran. Việc đối phương có thể xác định chính xác vị trí của các mục tiêu làm dấy lên lo ngại rằng hệ thống viễn thông nội địa đã bị xâm nhập.

Chính quyền Iran đã kêu gọi người dân ngừng sử dụng ứng dụng nhắn tin WhatsApp và xóa nó khỏi điện thoại. Iran cáo buộc nền tảng này thu thập dữ liệu người dùng để chuyển cho Israel. Nhiều chuyên gia an ninh mạng từ lâu đã đặt dấu hỏi về tính bảo mật của WhatsApp. Hạ viện Mỹ cũng đã thông qua lệnh cấm sử dụng WhatsApp trên thiết bị công vụ.

Với Iran và nhiều quốc gia khác, thông điệp đã rõ. Các nền tảng phương Tây không còn đơn thuần là công cụ giao tiếp. Thay vì thế, chúng là vũ khí trong một cuộc chiến tình báo kỹ thuật số. Tehran từ lâu đã phát triển một hệ thống mạng kết nối nội địa – mang tên Mạng Thông tin Quốc gia – cho phép nhà nước kiểm soát sâu hơn việc sử dụng Internet. Trong thời gian tới, quá trình này có khả năng sẽ được mở rộng.

Iran đang củng cố vị thế trong một trục ảnh hưởng mới – thách thức trực tiếp sự thống trị của phương Tây. Sự hợp tác giữa Iran và Trung Quốc không dừng ở mức giao dịch đơn thuần, mà cho thấy sự kết nối chiến lược nhằm đảm bảo quyền tự chủ số thực sự. Đặt trong bối cảnh sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, bước đi này của Iran càng mang ý nghĩa chiến lược. Iran đang trở thành đối tác ngày càng quan trọng trong sáng kiến này.

Những gì đang diễn ra là sự hình thành của một khối công nghệ mới – nơi cơ sở hạ tầng kỹ thuật số gắn chặt với tinh thần phản kháng chính trị. Các quốc gia mệt mỏi với sự áp đặt, tiêu chuẩn kép và bá quyền số từ phương Tây đã tìm thấy lợi ích chiến lược từ một sự ảnh hưởng mới.

Sự chuyển dịch nhanh chóng này là dấu hiệu báo trước cho một cuộc ‘chiến tranh lạnh công nghệ’ – cuộc đối đầu âm ỉ trong đó các quốc gia sẽ lựa chọn hạ tầng thiết yếu như định vị, truyền thông, dữ liệu hay thanh toán không còn dựa trên công nghệ ưu việt, mà dựa vào lòng tin chính trị và nhận thức về an ninh. Khi ngày càng nhiều quốc gia làm theo, lợi thế công nghệ phương Tây sẽ dần bị thu hẹp, kéo theo sự thay đổi toàn diện trong cán cân quyền lực toàn cầu.

Mỹ đã tiêu thụ gần 25% số tên lửa đánh chặn mà họ đã mua trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày giữa Israel và Iran. Lầu Năm Góc đã triển khai các hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) đến Israel, với các lực lượng vận hành THAAD đã bắn hạ hơn 150 tên lửa để đối phó với các đợt tên lửa đạn đạo của Iran.

Cuộc xung đột này đã chỉ ra một lỗ hổng đáng kể trong nguồn cung cấp của Washington. Hiện tại, Mỹ có 7 hệ thống THAAD tối tân, nhưng trong cuộc chiến kéo dài 12 ngày với Iran hồi tháng 6, hai hệ thống đã được triển khai đến Israel nhưng vẫn chưa đủ. Các quan chức Mỹ đang tìm cách mua 37 tên lửa trong năm tài chính tiếp theo, nhưng Lầu Năm Góc đã mua khoảng 650 tên lửa kể từ năm 2010. Mỗi tên lửa đánh chặn THAAD có giá khoảng 13 triệu USD.

Lockheed Martin, nhà sản xuất hệ thống này, cho biết họ có thể sản xuất khoảng 100 tên lửa đánh chặn trong năm nay và đang làm việc với chính phủ Mỹ về các phương án tăng sản lượng cho các đơn đặt hàng mới. Việc triển khai hệ thống này đến Trung Đông đã gia tăng căng thẳng năng lực sẵn sàng của Mỹ và báo hiệu nhu cầu ngày càng tăng không chỉ đối với tên lửa đánh chặn mà còn cả các bệ phóng.

Mỹ cũng đang xem xét kỹ lưỡng hiệu suất của một số tên lửa đánh chặn và cách khai hỏa các hệ thống chống tên lửa. Quân đội Mỹ đang xem xét kỹ lưỡng từng vụ phóng để hiểu rõ hơn những gì đã xảy ra. Một sĩ quan Hải quân tham gia vào quá trình này cho biết còn quá sớm để đánh giá các cuộc giao tranh của SM-3.

Mối lo ngại của Mỹ là Iran sẽ lại thực hiện các cuộc tấn công tên lửa và Washington cần phải chuẩn bị sẵn sàng để đối phó với các mối đe dọa này. Mỹ đang nỗ lực tăng cường năng lực phòng thủ tên lửa của mình, trong bối cảnh căng thẳng khu vực và nhu cầu bảo vệ các lực lượng đang gia tăng.

Trong bối cảnh này, Lockheed Martin đang là một trong những nhà cung cấp chính cho hệ thống THAAD, và họ đang làm việc chặt chẽ với chính phủ Mỹ để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng. Số lượng tên lửa đánh chặn và các hệ thống phòng thủ tên lửa khác sẽ tiếp tục được xem xét và điều chỉnh để đối phó với các mối đe dọa mới.

Vệ tinh liên lạc Nahid-2 của Iran đã được phóng thành công từ sân bay vũ trụ Vostochny của Nga bằng tên lửa Soyuz vào ngày gần đây, theo thông tin được truyền tải qua Truyền hình quốc gia Iran và hãng tin AFP.

Vệ tinh Nahid-2 có trọng lượng lên đến 110kg, đại diện cho thành quả của sự nỗ lực không ngừng của các kỹ sư Iran trong lĩnh vực vũ trụ. Không chỉ mang vệ tinh Nahid-2, tên lửa đẩy Soyuz-2.1b còn đưa vào không gian hai vệ tinh khác là Ionosfera-M số 3 và số 4, cùng với 18 vệ tinh do Nga và các quốc gia khác sản xuất.

Quá trình phóng diễn ra một cách suôn sẻ trong giai đoạn đầu và được Cơ quan vũ trụ Nga Roscosmos phát trực tiếp. Buổi phát trực tiếp đã kết thúc khoảng 10 phút sau khi phóng. Đây không phải là lần đầu tiên tên lửa Soyuz được sử dụng để phóng các vệ tinh của Iran vào không gian; trước đó, nó đã vinh dự được sử dụng cho việc phóng vệ tinh Khayyam, Pars-1 và Hodhod.

Vệ tinh Nahid-2 được thiết kế để duy trì trên quỹ đạo trong 5 năm, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong chương trình không gian của Iran. Tuy nhiên, phương Tây đã bày tỏ lo ngại về những tiến bộ công nghệ trong chương trình không gian của Iran, cho rằng chúng có thể được sử dụng để nâng cấp kho tên lửa đạn đạo của nước này.

Thông tin về vụ phóng vệ tinh Nahid-2 được công bố trước thềm cuộc đàm phán hạt nhân giữa Iran với một số nước châu Âu tại Istanbul, cũng như sau cuộc chiến 12 ngày giữa Iran và Israel vào tháng trước. Vào tháng 9 năm ngoái, Iran đã đạt được thành công khi phóng vệ tinh nghiên cứu Chamran-1 vào quỹ đạo bằng tên lửa đẩy Ghaem-100 do lực lượng không gian thuộc Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran phát triển.