Cơn lũ lịch sử đã quét qua xã Tương Dương, tỉnh Nghệ An vào đêm 22/7, gây ra sự hoang tàn và đổ nát tại bản Cửa Rào 2. Những căn nhà san sát bên bờ sông giờ chỉ còn trơ lại vài dấu tích nền móng. Tài sản, tư trang và sinh kế của người dân nơi đây đã bị dòng nước đục ngàu cuốn đi.

Cô giáo Lê Thị Hồng, ở bản Cửa Rào 2, là một trong những người dân bị ảnh hưởng nặng nề bởi cơn lũ. Cô chỉ kịp ôm theo bình oxy để cùng con đưa chồng bệnh nặng chạy lên núi thoát thân, bất lực nhìn nhà bị lũ cuốn trôi. Chồng cô, ông Nguyễn Văn Quế, mắc bệnh phổi nặng và phải thở oxy thường xuyên để duy trì sự sống. “Tôi chỉ kịp vớ lấy bình oxy rồi cùng con đưa chồng chạy lên núi. Lúc đó không còn nghĩ gì nữa ngoài sự sống của chồng”, cô Hồng chia sẻ. Từ trên núi, cô Hồng bất lực nhìn ngôi nhà và toàn bộ tài sản bị dòng lũ hung dữ quật đổ, cuốn trôi không còn gì.

Không chỉ gia đình cô Hồng, nhiều hộ dân ở bản Cửa Rào 2 cũng chịu chung cảnh ngộ. Dọc bờ sông Lam, những mái nhà còn sót lại đang trong tình trạng xiêu vẹo, nứt toác, treo chênh vênh giữa ngổn ngang. Không ai dám trở về, bởi ngôi nhà không còn an toàn để trú ngụ.

Người dân bản Cửa Rào 2 giờ đây đang cần hơn bao giờ hết sự giúp đỡ của cộng đồng. Họ không chỉ mất nhà, mất tài sản, mà còn mất luôn cả điểm tựa để bắt đầu lại.

Đến ngày 26/7, tuyến quốc lộ 7 đã cơ bản được thông tuyến sau nhiều ngày bị chia cắt do sạt lở, ngập sâu. Các phương tiện bắt đầu lưu thông trở lại, nhưng một số điểm vẫn cần lực lượng chức năng điều tiết để đảm bảo an toàn.

Tỉnh Nghệ An đang tiếp tục chỉ đạo khẩn trương khắc phục hậu quả, ổn định đời sống nhân dân và chuẩn bị đối phó với nguy cơ thiên tai tiếp diễn. Theo báo cáo, mưa lũ ở Nghệ An đã làm 4 người chết, 1 người mất tích, 4 người bị thương; 304 nhà bị trôi/sập, hơn 1.100 nhà hư hỏng, gần 5.000 hộ bị ảnh hưởng; hơn 7.000 ha cây trồng, 930 ha rừng, gần 41.000 con gia súc, gia cầm bị thiệt hại. Bên cạnh đó là hàng trăm điểm sạt lở, nhiều cầu, cống, kênh mương bị cuốn trôi; hàng chục điểm trường, trạm y tế, công trình công cộng bị hư hỏng nặng…

Trong đợt lũ lịch sử vừa qua tại Nghệ An, Chủ tịch UBND tỉnh Lê Hồng Vinh đã thể hiện sự quyết đoán và điều hành kịp thời trong ba thời điểm vàng, giúp ngăn chặn thương vong và giảm thiểu thiệt hại cho người dân.

Trước bão số 3, vào ngày 22-7, ông Lê Hồng Vinh đã yêu cầu xả rút bớt nước trong hồ thủy điện Bản Vẽ, giúp hồ có thêm dung tích để đón lũ. Sự chỉ đạo kịp thời này đã giúp ngăn chặn nguy cơ xảy ra thảm kịch tại tỉnh Nghệ An. Ông Tạ Hữu Hùng, Giám đốc Nhà máy Thủy điện Bản Vẽ, cho biết: “Chúng tôi nhận được lệnh xả, phải xả rút bớt nước trong lòng hồ. Thời điểm ấy, nước trong lòng hồ còn thấp, cách cao độ mức nước đón lũ 2-3 m.”

Việc xả nước này đã giúp hồ thủy điện Bản Vẽ có thêm dung tích để hứng nước lũ dữ về trong đêm. Gần 24 giờ đêm 22-7, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An ký thông báo hỏa tốc, yêu cầu các xã có thể bị ảnh hưởng khẩn trương huy động mọi lực lượng, phương tiện hỗ trợ di dời người dân và tài sản đến nơi an toàn. Hơn 14 xã ở khu vực thủy điện Bản Vẽ nhận được công văn hỏa tốc liền triển khai sơ tán người dân đến nơi an toàn.

Sáng 23-7, ông Vinh cùng đoàn công tác của tỉnh vượt gần 150 km lên xã miền núi Con Cuông kiểm tra thực tế, chỉ đạo thủy điện Bản Vẽ giảm lưu lượng xả xuống 4.000 m3/s để không trôi bản làng. Rất may, từ trưa 23-7, ở nước Lào và thượng nguồn, trời mưa nhỏ dần, lượng nước lũ đổ về thủy điện Bản Vẽ giảm xuống, không còn uy hiếp đập thủy điện.

Sự quyết đoán và đúng thời điểm của Chủ tịch tỉnh Nghệ An đã cứu cho khu vực hạ lưu rất nhiều. Ông Hùng nói: “Lúc đó, tỉnh trực tiếp chỉ đạo vận hành hồ sát từng giây, từng phút. Lúc 5 giờ sáng, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An chỉ đạo trực tiếp giảm xả lũ để cứu người dân phía dưới và chỉ được xả tối đa 5.000 m3/s, tức cắt giảm đến 74% lưu lượng đỉnh lũ.”

Ông Nguyễn Trường Thành, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi, Chánh văn phòng Chỉ huy phòng, chống thiên tai – tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh Nghệ An, cho rằng nếu không điều hành thủy điện Bản Vẽ cắt lũ kịp thời, nước lũ đổ về hạ nguồn sẽ cực kỳ lớn và tình hình ngập lũ ở hạ lưu sẽ rất căng thẳng.

Lãnh đạo Sở Công Thương Nghệ An cũng cho rằng nếu không có sự phối hợp kịp thời, thì với quy mô trận lũ vừa qua, nguy cơ xảy ra thảm kịch rất lớn.

Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Lê Hồng Vinh nói: “Chúng tôi đã cố gắng chỉ đạo điều hành để giảm thiểu tối đa thiệt hại về người và tài sản cho người dân, để bà con nhân dân có cuộc sống ổn định.” Ông Vinh cũng cho rằng cơ bản nhất là điều hành, chỉ đạo điều tiết kịp thời; phải từ cơ sở khoa học dựa trên số liệu chứ không theo ý chí cá nhân.

Có ba nhịp, ba thời điểm vàng để đưa ra quyết định rút bớt nước trong lòng hồ trước khi bão vào, điều tiết xả lũ hồ thủy điện, chỉ đạo sơ tán nhân dân vùng dưới lòng hồ thủy điện kịp thời. Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An cho rằng những quyết định này là dựa trên số liệu khoa học và thông tin báo cáo kịp thời mưa lũ của bộ đội biên phòng ở biên giới.