Đức sẽ chuyển giao hai tổ hợp đánh chặn Patriot cho Ukraine trong thời gian tới, với các bệ phóng dự kiến sẽ được bàn giao trong vài ngày tới và phần còn lại sẽ được chuyển giao trong vòng 2-3 tháng. Thông tin này được Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius công bố vào ngày 1 tháng 8.

Theo ông Pistorius, quyết định này không ảnh hưởng đến đóng góp của Đức cho năng lực phòng thủ của NATO. Ukraine đã nhận được hỗ trợ từ Mỹ và các đồng minh Tây Âu về hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot từ tháng 4/2023 và đã chứng minh khả năng của hệ thống này trong việc chặn tên lửa siêu vượt âm của Nga.

Các chuyên gia quân sự nhận định rằng, ngay cả khi Ukraine nhận được 17 tổ hợp tên lửa Patriot đầy đủ, họ vẫn sẽ đối mặt với thách thức trong việc chống đỡ các cuộc tập kích của Nga. Theo các nhà phân tích, khả năng của Patriot trong việc hỗ trợ Ukraine phụ thuộc vào việc chúng được đưa đến Ukraine nhanh chóng và các nguồn bổ sung đạn tên lửa sau đó.

Nga đang sử dụng chiến thuật gây áp lực lên Ukraine để tiêu tốn toàn bộ kho dự trữ phòng không hiện có và trở nên dễ bị tổn thương trước các đợt tập kích. Phương án khả thi nhất là các nước châu Âu gửi số tên lửa Patriot mà họ đang có cho Ukraine, rồi đợi nguồn cung mới từ Mỹ để bù đắp cho kho dự trữ trong nước.

Khả năng của Mỹ và đồng minh trong việc cung cấp hệ thống phòng không cho Ukraine trước các đòn tập kích ngày càng tăng của Nga không chỉ bị giới hạn bởi chi phí, mà còn là bởi năng lực sản xuất của phương Tây. Tập đoàn quốc phòng Mỹ Lockheed Martin đã sản xuất 500 quả đạn tên lửa đánh chặn PAC-3 cho hệ thống Patriot vào năm ngoái và dự kiến tăng sản lượng lên 650 quả vào năm 2027.

Giới quan sát cho rằng một cách để đáp ứng nhu cầu của Ukraine về Patriot là mua trực tiếp từ nhà sản xuất Lockheed Martin. Các nhà phân tích ở Kiev tin tưởng những tổ hợp Patriot mới có thể triển khai ở các thành phố lớn và giúp giảm thiểu mức độ thiệt hại từ tên lửa Nga. Tuy nhiên, họ cho rằng bấy nhiêu là chưa đủ và Ukraine cần nhiều hơn để đối phó với các mối đe dọa từ Nga.

Hệ thống phòng thủ tên lửa và phòng không Patriot do Mỹ viện trợ cho Ukraine đang gặp phải những thách thức đáng kể trong việc đánh chặn các tên lửa đạn đạo của Nga. Theo thông tin từ tờ Wall Street Journal, trong vài tháng gần đây, radar của hệ thống Patriot đã không thể phát hiện các tên lửa đạn đạo như Iskander-M hoặc Kinzhal. Điều này đã dẫn đến việc lực lượng phòng không Ukraine phải phóng tới 100 tên lửa trong vòng 1,5 đến 2 phút chỉ để đánh chặn một mục tiêu, cho thấy hiệu quả thấp của Patriot trong điều kiện chiến sự hiện nay.

Nguyên nhân của vấn đề này nằm ở sự phát triển của vũ khí Nga. Các tên lửa mới sử dụng quỹ đạo bay phức tạp khiến radar AN/MPQ-53 của Patriot khó phát hiện. Minh chứng cho điều này là các đợt tập kích quy mô lớn của Nga, chẳng hạn như cuộc tấn công vào Kiev ngày 10/7 với hơn 550 máy bay không người lái và tên lửa, bao gồm cả tên lửa đạn đạo.

Quân đội Ukraine đã phải sử dụng một lượng lớn tên lửa PAC-3 đắt đỏ, mỗi quả trị giá khoảng 4 triệu USD, để bảo vệ các mục tiêu trọng yếu. Trong những tuần gần đây, nhiều quan chức Ukraine đã công khai kêu gọi phương Tây cung cấp thêm hệ thống Patriot để bảo vệ bầu trời, đặc biệt là trước nguy cơ mất dần ưu thế phòng không khi kho đạn tên lửa đánh chặn dần cạn kiệt.

Patriot vốn đóng vai trò quan trọng đối với năng lực phòng thủ của Ukraine nhằm đối phó với các cuộc không kích dữ dội của Nga. Tuy nhiên, Lầu Năm Góc đã nắm được những vấn đề mới phát sinh và đang cân nhắc lại việc tiếp tục chuyển giao hệ thống Patriot đến các khu vực giao tranh ác liệt.

Trước tình hình đó, châu Âu đang thúc đẩy một phương án thay thế: hệ thống phòng không SAMP/T do liên doanh Pháp – Italy Eurosam phát triển. Được trang bị radar ARABEL có tầm quét 360 độ và khả năng phát hiện mục tiêu ở khoảng cách hơn 350km, SAMP/T được cho là phù hợp hơn với các mối đe dọa hiện đại.

Hệ thống này chỉ cần 15 người vận hành, trong khi Patriot cần tới 90 người, giúp giảm đáng kể gánh nặng nhân sự. SAMP/T sử dụng tên lửa Aster 30 có khả năng đánh chặn máy bay, máy bay không người lái và tên lửa đạn đạo ở cự ly tối đa 120km. Pháp và Italy khẳng định phiên bản nâng cấp SAMP/T NG sẽ có khả năng đối phó cả với tên lửa siêu vượt âm như Kinzhal, dù triển vọng này vẫn bị giới chuyên gia hoài nghi.

Đức đã chính thức bàn giao cho Ukraine 3 hệ thống phòng không Patriot cùng với 5 tên lửa tương ứng, thông tin này được tiết lộ bởi tờ Washington Post của Mỹ. Bộ trưởng Quốc phòng Đức, Boris Pistorius, đã xác nhận thông tin này trong một cuộc họp với các đồng minh của Ukraine, tuy nhiên ông không cung cấp thêm chi tiết cụ thể.

Berlin cũng đang trong quá trình đàm phán để gửi thêm một hệ thống Patriot nữa cho Kiev và dự kiến sẽ nhận lại thiết bị thay thế từ Mỹ. Ngoài ra, có khả năng các hệ thống Patriot bổ sung cho Ukraine sẽ được cung cấp bởi các quốc gia ngoài khối NATO. Bộ Quốc phòng Thụy Sĩ đã xác nhận rằng họ đã đặt mua 5 hệ thống Patriot, nhưng thời gian bàn giao có thể bị trì hoãn do Mỹ đang ưu tiên hỗ trợ Ukraine.

Trong bối cảnh xung đột Nga – Ukraine kéo dài hơn 3 năm, Ukraine tiếp tục thúc đẩy việc sở hữu vũ khí tấn công tầm xa để thực hiện các cuộc tập kích vào sâu lãnh thổ Nga. Mặc dù Đức khẳng định không cung cấp tên lửa hành trình Taurus cho Ukraine, một số nhà ngoại giao NATO không loại trừ khả năng Mỹ sẽ cung cấp vũ khí tầm xa cho Ukraine.

Một diễn biến khác, Ukraine vừa tiến hành một cuộc tập kích lớn vào vùng lãnh thổ Nga. Theo RT, Ukraine đã phóng loạt máy bay không người lái vào vùng Leningrad của Nga vào ngày 27-7. Thống đốc vùng Leningrad, Aleksandr Drozdenko, cho biết cuộc tập kích bằng UAV ‘quy mô lớn chưa từng có’ từ Ukraine vào vùng này đã bị lực lượng phòng không của Nga đẩy lùi phần lớn.

Tổng cộng 51 UAV của Ukraine đã bị bắn hạ, và một số đã rơi xuống các tòa nhà dân cư, gây ra hỏa hoạn. Bộ Quốc phòng Nga cũng tuyên bố gần 100 máy bay không người lái của Ukraine đã bị chặn trên không phận Nga vào ngày 27-7. Washington Post và RT đưa tin về các diễn biến này.

Đức cam kết hỗ trợ Ukraine trong việc tăng cường năng lực phòng thủ bằng cách chuyển giao hai hệ thống phòng không Patriot. Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc phòng Đức, Boris Pistorius, nhấn mạnh rằng việc chuyển giao này sẽ chỉ được thực hiện khi có đảm bảo rằng họ có thể thay thế những hệ thống này trong vòng 6-8 tháng. Điều này nhằm đảm bảo rằng năng lực tác chiến và hoạt động huấn luyện của quân đội Đức không bị ảnh hưởng.

Theo ông Pistorius, nếu thiếu các hệ thống Patriot, lực lượng vũ trang Đức sẽ không thể duy trì hoạt động huấn luyện và sẽ đánh mất năng lực đào tạo trong vòng 1-2 năm. Do đó, Đức đang tìm kiếm giải pháp cho phép xác định quốc gia châu Âu nào sở hữu hệ thống Patriot có thể chuyển cho Ukraine. Đây không phải là điều vô vọng, nhưng điều kiện tiên quyết là các nước sở hữu chúng phải sẵn sàng bàn giao để những quốc gia khác mua lại rồi viện trợ cho Ukraine.

Thủ tướng Na Uy, Jonas Gahr Store, ngày 21/7, cũng khẳng định nước này sẵn sàng chia sẻ chi phí để Đức chuyển Patriot cho Ukraine, cho biết đây là giải pháp tức thời nhất mà Oslo có thể đưa ra. Đức sẽ chuyển cho Ukraine hai trong 9 tổ hợp Patriot còn lại trong biên chế, sau đó Mỹ sẽ cung cấp các hệ thống thay thế. Tuy nhiên, Đức và Mỹ vẫn chưa đạt được thỏa thuận về nguồn cung.

Patriot là hệ thống vũ khí đắt nhất mà Mỹ và đồng minh viện trợ cho Ukraine. Mỗi tổ hợp có giá gần 1,1 tỷ USD, trong đó tên lửa có chi phí 690 triệu USD và các thành phần khác tốn khoảng 400 triệu USD. Các hệ thống Patriot của Ukraine được trang bị tên lửa PAC-3 MSE hiện đại nhất do Mỹ sản xuất, có tầm bắn tối đa 120 km đối với máy bay và 60 km đối với tên lửa đạn đạo.

Tuy nhiên, tỷ lệ đánh chặn của Patriot ở Ukraine đang ngày càng suy giảm do tình trạng cạn kiệt tên lửa và bệ phóng, trong khi nhiều khẩu đội cũng bị Nga tập kích và phá hủy. Đại tá Yuri Ignat, thư ký báo chí Bộ tư lệnh không quân Ukraine, thừa nhận Nga liên tục nâng cấp tên lửa đạn đạo Iskander-M và khiến hệ thống Patriot “không đạt hiệu quả như mong muốn”.