Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang ngày càng nghiêm trọng, việc giảm thiểu phát thải từ tất cả các nguồn trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, một thành phần quan trọng trong chuỗi cung ứng thực phẩm đang bị bỏ qua trong các chiến lược khí hậu quốc gia và doanh nghiệp, đó là hệ thống kho lạnh.

Một báo cáo gần đây của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) và Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) năm 2024 chỉ ra rằng, sự thiếu hụt hệ thống làm lạnh hiệu quả dẫn đến thất thoát khoảng 526 triệu tấn thực phẩm hàng năm, tương đương với 12% tổng sản lượng thực phẩm toàn cầu. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến an ninh lương thực mà còn tác động tiêu cực đến thu nhập của khoảng 470 triệu nông dân quy mô nhỏ, làm giảm 15% thu nhập của họ.

Hệ thống kho lạnh tiêu thụ một lượng năng lượng đáng kể, chiếm khoảng 60-70% năng lượng điện của các cơ sở lưu trữ lạnh. Trên toàn cầu, kho lạnh tiêu thụ khoảng 5% tổng nhu cầu năng lượng thế giới và đóng góp 2,5% tổng lượng phát thải khí nhà kính. Phát thải từ kho lạnh diễn ra qua hai kênh chính: phát thải gián tiếp từ tiêu thụ điện năng và phát thải trực tiếp từ rò rỉ các chất làm lạnh hydrofluorocarbon (HFC).

Ở Việt Nam, ngành logistics kho lạnh dự kiến đạt 295 triệu USD vào năm 2025 với tốc độ tăng trưởng 12% mỗi năm. Tuy nhiên, sự phát triển này còn nhiều hạn chế về tính bền vững. Để chuyển đổi hệ thống kho lạnh theo hướng bền vững, cần một cách tiếp cận tích hợp từ công nghệ, chính sách đến tài chính.

Về công nghệ, các giải pháp làm lạnh có tiềm lực gây biến đổi khí hậu thấp (low-GWP) đang trở thành xu thế chủ đạo. Về chính sách, các quốc gia cần ban hành tiêu chuẩn ‘kho lạnh xanh’ tích hợp cả hiệu suất năng lượng và loại chất làm lạnh sử dụng. Về tài chính, nhiều cơ chế đang được phát triển để hỗ trợ chuyển đổi kho lạnh xanh, bao gồm các khoản vay xanh, trái phiếu liên kết ESG (Môi trường, Xã hội và Quản trị), và mô hình Cooling-as-a-Service (CaaS).

Việt Nam có thể học hỏi từ châu Âu trong việc thiết lập tiêu chuẩn ‘kho lạnh xanh’ và cần có sự phối hợp liên ngành để các cơ chế tài chính phát huy hiệu quả. Việc chuyển đổi sang hệ thống kho lạnh bền vững không chỉ góp phần giảm thiểu phát thải khí nhà kính mà còn giúp đảm bảo an ninh lương thực và hỗ trợ phát triển bền vững.

Như vậy, việc đầu tư vào hệ thống kho lạnh bền vững là một bước tiến quan trọng trong việc xây dựng một tương lai bền vững cho hành tinh chúng ta. Mọi bên liên quan cần tích cực tham gia vào quá trình này để đảm bảo một hệ thống cung ứng thực phẩm hiệu quả và thân thiện với môi trường.

Trong thời gian tới, việc ứng dụng các công nghệ mới và các giải pháp tài chính sáng tạo sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển bền vững của hệ thống kho lạnh. Đồng thời, việc hoàn thiện khung khổ pháp lý và thúc đẩy hợp tác quốc tế cũng là những yếu tố then chốt để hiện thực hóa mục tiêu này.

Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) mới đây đã đưa ra đề xuất về việc dỡ bỏ các quy định về khí thải nhà kính đối với ô tô mới. Động thái này được cho là sẽ mang lại cho người mua nhiều lựa chọn xe giá rẻ hơn và giúp các công ty bớt bị ràng buộc bởi các quy định nghiêm ngặt. Tuy nhiên, một báo cáo dự thảo của EPA đã mô phỏng nhiều kịch bản khác nhau và đưa ra những ước tính đáng kể về tác động kinh tế của việc bãi bỏ tiêu chuẩn khí thải.

Trong một kịch bản, việc dỡ bỏ tiêu chuẩn khí thải được cho là sẽ khiến Mỹ thiệt hại lên tới 350 tỷ USD mỗi năm. Mặt khác, một kịch bản khác với giả định điều kiện kinh tế lý tưởng dự báo có thể tiết kiệm được tới 490 tỷ USD mỗi năm. Tuy nhiên, đáng chú ý là cả hai ước tính này đều chưa tính đến chi phí y tế công cộng do ô nhiễm không khí gây ra.

Việc dỡ bỏ các tiêu chuẩn khí thải đối với xe mới là một phần của kế hoạch lớn hơn, nhằm hủy bỏ quyết định ‘xác định mối nguy hại’ – vốn là căn cứ pháp lý để chính phủ liên bang kiểm soát khí thải nhà kính gây ra biến đổi khí hậu. Điều này diễn ra sau khi chính quyền Tổng thống Joe Biden ban hành quy định nhằm giảm phát thải khí nhà kính giữ nhiệt và các chất ô nhiễm không khí khác vào năm ngoái.

Theo quy định mới được ban hành, Mỹ dự kiến thu được lợi ích kinh tế gần 100 tỷ USD mỗi năm nhờ giảm chi phí y tế cộng đồng do không khí sạch hơn, cùng với tiết kiệm nhiên liệu và chi phí bảo dưỡng. Đây là một minh chứng cho việc các chính sách bảo vệ môi trường không chỉ giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn mang lại lợi ích kinh tế đáng kể cho cộng đồng.

Như vậy, việc cân nhắc kỹ lưỡng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ môi trường đang trở thành một thách thức lớn đối với các nhà quản lý. Trong khi các quy định về khí thải nhà kính có thể giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, chúng cũng có thể làm tăng chi phí cho các công ty và người tiêu dùng. Ngược lại, việc dỡ bỏ các quy định này có thể giúp giảm chi phí, nhưng cũng có thể dẫn đến tăng ô nhiễm không khí và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe cộng đồng.

Trước những thách thức này, các nhà quản lý cần phải tìm ra giải pháp cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ môi trường. Một cách tiếp cận có thể là thúc đẩy sự phát triển của công nghệ sạch và khuyến khích các công ty đầu tư vào các giải pháp thân thiện với môi trường. Đồng thời, việc tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của bảo vệ môi trường cũng có thể giúp thay đổi hành vi của người tiêu dùng và thúc đẩy sự phát triển bền vững.