Mạt chược – Di sản văn hóa đang dần mai một

Mạt chược, một trò chơi truyền thống phổ biến khắp Trung Quốc và trong cộng đồng Hoa kiều trên toàn thế giới, không chỉ là một hình thức giải trí đơn thuần mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về văn hóa. Trẻ em thường học chơi mạt chược trong những dịp Tết Nguyên đán cùng gia đình, trong khi người lớn tuổi có thể chơi quanh năm. Những bộ mạt chược cổ điển thường được làm từ gỗ, ngà voi hoặc tre, được cắt, đánh bóng, khắc và tô màu thủ công.

Tại Hong Kong, mạt chược không chỉ là một trò chơi mà còn được coi là một phần của di sản văn hóa. Suốt hơn bốn thập kỷ, bà Ho Sau-Mei, 68 tuổi, đã gắn bó với cửa tiệm Kam Fat Mahjong do cha bà sáng lập từ năm 1962. Cửa tiệm nhỏ nằm dưới cầu thang trong một hẻm nhỏ rộng chưa đầy 2m này là nơi lưu giữ truyền thống làm mạt chược thủ công.

Bà Mei cho biết đã bắt đầu học nghề từ năm 13 tuổi. Vào những năm 1970-1980, các nghệ nhân từ Trung Quốc đại lục đã sang Hong Kong trao đổi kỹ thuật, giúp nghề khắc mạt chược thủ công phát triển thịnh vượng. Vào thập niên 1960, Hong Kong có hơn 20 nghệ nhân khắc mạt chược, thậm chí có cả hội nghề nghiệp chính thức. Tuy nhiên, hiện tại phần lớn quân bài được sản xuất hàng loạt tại các nhà máy ở Trung Quốc đại lục.

Từ năm 2014, nghề khắc tay mạt chược đã được chính quyền Hong Kong xếp vào danh sách ‘di sản văn hóa phi vật thể’. Tuy nhiên, tại thành phố này hiện chỉ còn vài người theo nghề, và bà Mei là nữ nghệ nhân duy nhất còn hành nghề. Mỗi sáng trước 10h, bà Mei đã ngồi vào chỗ, xếp sẵn khay gỗ với những quân bài bằng nhựa và chuẩn bị các dụng cụ chuyên dụng để khắc.

Mỗi bộ mạt chược gồm 144 quân, chia làm bốn loại như cây tre, chấm tròn, chữ Hán, gió (đông, tây, nam, bắc) và các quân đặc biệt như hoa, rồng, tứ quý. Bên cạnh những quân cờ truyền thống, bà Mei cũng làm những quân cờ mạt chược sáng tạo với nhiều loại hình vẽ. Nghệ nhân dùng những dụng cụ khắc truyền thống với đầu mũi khác nhau để khắc từng ký tự, họa tiết lên quân bài, kẹp chặt giữa ngón cái và ngón giữa.

Mỗi bộ mạt chược làm tay mất khoảng 10 đến 14 ngày để hoàn thành, có giá khoảng 245 USD (khoảng 6,5 triệu đồng). Từ khi Hong Kong chuyển từ trung tâm sản xuất sang trung tâm tài chính vào thập niên 1990, ngành làm mạt chược thủ công cũng dần biến mất.

Cửa tiệm của bà Mei không có hệ thống đặt hàng online. Khách hàng muốn mua phải gọi điện hoặc tới trực tiếp. Bà ghi đơn hàng bằng tay trên một cuốn sổ cũ kỹ. Hiện tại, nghệ nhân chỉ làm việc đến khoảng trưa vì không còn đủ sức làm cả ngày nữa.

Bà Mei nói rằng chưa muốn nghỉ hưu vì buồn và không biết làm gì. Trong ngày, một khách hàng người Anh gọi đến hỏi về đơn hàng vợ anh đặt cách đây vài tuần. Bà Mei nhờ người phiên dịch, tìm số điện thoại trong sổ, và xác nhận bộ bài sẽ hoàn thiện trong tuần tới.

Theo bà Mei, khi còn trẻ, bà thường chơi mạt chược với anh chị em trong nhà, nhưng hiện tại không còn nhiều thời gian, chỉ thỉnh thoảng mới nhận lời mời từ bạn cũ. Hằng năm, sinh viên và nhà báo vẫn đến tìm hiểu, nhờ đó nghề của bà được nhiều người biết đến dù đang dần mai một.

Từng nhận nhiều lời đề nghị học nghề từ nghệ sĩ và các tổ chức văn hóa, nhưng bà Mei đều từ chối vì chưa có hứng dạy và muốn làm theo cách và nhịp độ riêng của mình. ‘Tôi không biết còn làm được bao lâu nữa nhưng chừng nào còn cầm được dụng cụ, tôi vẫn sẽ tiếp tục’, bà nói.

Cần Thơ đang là nơi khởi nguồn cho một phong trào nghệ thuật mới, nơi mà những phụ phẩm nông nghiệp tưởng như vô dụng lại được biến tấu thành các sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo và giàu giá trị. Nhóm Art house Cần Thơ, tập hợp các nghệ nhân và người yêu nghệ thuật, đã và đang thực hiện sứ mệnh ấy, không chỉ góp phần giảm thiểu rác thải mà còn giữ gìn và phát huy giá trị của nghệ thuật thủ công truyền thống.

Các thành viên của nhóm đến từ nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm các giáo viên mỹ thuật, sinh viên và những người yêu nghệ thuật. Lấy cảm hứng từ cuộc sống nông thôn ở miền Tây, nơi cây bắp đóng vai trò quan trọng trong đời sống của người dân, nhóm đã tìm cách biến vỏ bắp – thứ mà nhiều người cho là phế phẩm – trở thành chất liệu tạo nên các sản phẩm thủ công giàu giá trị.

Quá trình tạo ra các sản phẩm này đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên nhẫn. Mỗi chiếc túi xách làm từ vỏ bắp cần trải qua nhiều công đoạn, từ thu gom, xử lý, phơi vỏ, đan và trang trí bằng vải lụa. Mỗi sản phẩm cần từ một đến hai ngày để hoàn thiện. Bên cạnh túi xách, nhóm còn tạo ra các sản phẩm khác như ví, đế lót bình hoa, khung gương trang trí và giấy thủ công làm từ vỏ bắp.

Loại giấy này được tạo ra bằng cách xay nhuyễn vỏ bắp, sau đó pha trộn với màu thực phẩm và hoa lá tự nhiên. Từ giấy vỏ bắp, nhóm đã tạo ra các tác phẩm tranh dân gian bằng cách kết hợp kỹ thuật in khắc gỗ và tô màu theo phong cách tranh Đông Hồ, Hàng Trống. Họ cũng vẽ tranh phong cảnh địa phương và các chủ đề về đờn ca tài tử trên giấy vỏ bắp, nhằm giới thiệu về vùng đất Cần Thơ.

Art house Cần Thơ không chỉ là một nhóm nghệ thuật, mà còn là một biểu tượng của phong trào sống xanh và sáng tạo bền vững trong cộng đồng. Các thành viên thường xuyên tổ chức các buổi hướng dẫn làm thủ công cho học sinh, sinh viên và người dân địa phương, qua đó lan tỏa thông điệp về việc tái sử dụng và tái tạo các chất liệu có sẵn trong tự nhiên.

Với những hoạt động ý nghĩa của mình, nhóm Art house Cần Thơ hy vọng mang đến một thông điệp về bảo vệ môi trường và giới thiệu về giá trị văn hóa của nghệ thuật thủ công truyền thống. Từ đó, họ mong muốn khơi dậy tình yêu văn hóa và sáng tạo trong cộng đồng, cũng như góp phần vào việc xây dựng một tương lai bền vững cho môi trường và xã hội.

Thông tin về các sản phẩm và hoạt động của nhóm Art house Cần Thơ có thể được tìm thấy qua các kênh truyền thông xã hội và trang web của nhóm. Bạn có thể tham khảo và ủng hộ các sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo của họ tại đây.

Ngoài ra, nếu bạn quan tâm đến việc tìm hiểu thêm về các hoạt động của nhóm, bạn cũng có thể liên hệ trực tiếp với họ qua các kênh liên lạc trên trang web hoặc mạng xã hội.

Bộ sưu tập bánh Trung thu Nguyệt Lộc Viên đang nổi lên như một món quà đặc biệt, không chỉ đơn thuần là một sản phẩm ẩm thực mà còn là một trải nghiệm độc đáo, một khoảnh khắc sum vầy và một lời chúc phúc chân thành dưới ánh trăng rằm. Với sự kết hợp tinh tế giữa nguyên liệu thượng hạng và kỹ thuật làm bánh thủ công truyền thống, bộ sưu tập này mang đến những hương vị bánh trung thu đặc trưng, tạo nên một dấu ấn riêng cho mỗi vị khách thưởng thức.

Đặc điểm nổi bật của bộ sưu tập bánh Trung thu Nguyệt Lộc Viên là sự đa dạng trong các hương vị, bao gồm cua bát bửu trứng muối, sò điệp than tre trứng muối, kim sa phô mai than tre và hạt sen lá dứa trứng muối. Mỗi loại bánh không chỉ đáp ứng nhu cầu ẩm thực thông thường mà còn thể hiện sự chau chuốt và quan tâm của người tặng. Việc lựa chọn bộ sưu tập này không chỉ mang đến một món quà ý nghĩa mà còn là cách để người tặng thể hiện sự tinh tế và chăm sóc dành cho người nhận.

Bộ sưu tập bánh Trung thu Nguyệt Lộc Viên mang đến cho người mua hai lựa chọn nổi bật. Phiên bản hộp cao cấp với tên gọi “Mầm trăng & Nguyệt hoa” có giá 1.588.000 đồng (chưa bao gồm VAT), bao gồm một hộp với 4 vị bánh khác nhau và 2 màu sắc hộp đa dạng để người mua chọn lựa. Đối với những người muốn trải nghiệm sự hoàn hảo và đầy đủ hơn, phiên bản giới hạn “Bội phúc kỳ viên” có giá 2.588.000 đồng (chưa bao gồm VAT), bao gồm một hộp với 6 vị bánh cùng 6 loại trà tinh tuyển kết hợp. Phiên bản này còn đặc biệt với sự xuất hiện của 2 vị bánh cao cấp và đậm vị truyền thống là yến sào thượng hạng trứng muối và đậu xanh lá dứa trứng muối, mang đến sự phong phú và mới mẻ cho trải nghiệm của người dùng.

Để hoàn thiện trải nghiệm ẩm thực, bộ sưu tập bánh Trung thu Nguyệt Lộc Viên cũng cung cấp 6 loại trà kết hợp hoàn hảo với các vị bánh, gồm trà Tuyết Shan, trà Sen, trà Lài, Trà Oolong, trà xanh Thái Nguyên và Hồng Trà. Mỗi loại trà đều được tuyển lựa kỹ lưỡng để đảm bảo chất lượng và hương vị tinh tế, hài hòa khi kết hợp với bánh trung thu. Sự kết hợp này không chỉ nâng cao trải nghiệm ẩm thực mà còn thể hiện sự quan tâm và taste tinh tế của người tặng.

Tham khảo thêm thông tin về sản phẩm tại: https://nguyetlocvien.vn/

Ở một thời điểm mà nhiều nghề thủ công truyền thống đang dần bị mai một, thầy giáo Nguyễn Quang Thuận tại xã Lộc Hà đã chọn một hướng đi riêng bằng cách gắn bó với nghề khảm sành, khảm sứ – một nghề đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ cao độ.

Nghề khảm sành, khảm sứ từng một thời thịnh vượng tại vùng đất Bình An, huyện Lộc Hà cũ, nay là xã Lộc Hà. Tuy nhiên, hiện tại nó chỉ còn là hoài niệm của những người cao tuổi. Trong bối cảnh nhiều người lãng quên những giá trị thủ công truyền thống, thầy Nguyễn Quang Thuận đã bền bỉ gắn bó với nghề khảm sành, sứ.

Thầy Thuận đã dành hơn 10 năm để mày mò và sáng tạo các tác phẩm nghệ thuật từ mảnh sành, sứ vỡ. Sự bắt đầu của thầy Thuận chỉ là sự tò mò và yêu thích khi thấy những bức tường khảm ở đình làng, chùa miếu. Thầy Thuận thường xuyên nhặt những mảnh sành, sứ vỡ mà người ta đổ đi để làm tư liệu cho sở thích của mình. Không qua trường lớp đào tạo chuyên nghiệp về điêu khắc hay khảm sành, sứ, nhưng với nền tảng kiến thức hội họa sẵn có và tình yêu đặc biệt dành cho mỹ thuật dân gian, thầy Thuận đã tự học và tự mày mò thông qua những cuốn sách cũ, video trên mạng, và từ lời kể của các cụ cao niên trong làng.

Quá trình tạo ra một bức tranh khảm không hề đơn giản. Từ khâu rửa sạch, phân loại, đến việc lên bố cục, lựa chọn màu sắc và phối hình, tất cả đều đòi hỏi sự chính xác, tỉ mỉ và cả linh cảm nghệ thuật. Thời gian hoàn thành mỗi sản phẩm tùy thuộc vào kích thước và các họa tiết mà khách hàng yêu cầu.

Về kinh phí, chi phí để tạo ra mỗi sản phẩm phụ thuộc vào kích thước của các linh vật và dao động từ 5 đến 10 triệu đồng. Các sản phẩm khảm sành, khảm sứ chủ yếu được sử dụng tại các nhà thờ, các ngôi đền mang kiến trúc cổ xưa.

Mỗi mảnh sành, sứ không chỉ đơn thuần là vật liệu. Khi ghép chúng thành hình ảnh như rồng, phượng hay các linh vật, thầy Thuận luôn cố gắng để chúng không chỉ hài hòa về màu sắc và hình khối mà còn gợi được cảm xúc và chiều sâu trong tâm thức người xem.

Chủ đề mà thầy Thuận theo đuổi chủ yếu xoay quanh văn hóa truyền thống như linh vật, tranh phong cảnh… Đặc biệt, tạo hình rồng – biểu tượng quyền uy luôn là lựa chọn hàng đầu của thầy Thuận.

Việc lựa chọn những hình ảnh gắn với văn hóa truyền thống không chỉ thể hiện gu thẩm mỹ riêng của thầy Thuận mà còn gợi lại ký ức về một thời nghề khảm từng hiện diện trong đời sống của người dân địa phương.

Với nỗ lực hồi sinh những nghề cổ truyền thống và gìn giữ giá trị văn hóa dân gian của thế hệ hôm nay, thầy Nguyễn Quang Thuận đã góp phần truyền cảm hứng về sự sáng tạo và bảo tồn di sản văn hóa của dân tộc.

Nhà thiết kế Huy Trần vừa trình làng bộ sưu tập Resort 2025 mang tên Softly Lit, Sharply Felt, lấy cảm hứng từ bức tranh kiệt tác Venus Verticordia của danh họa Pre-Raphaelite Dante Gabriel Rossetti. Bộ sưu tập này thể hiện sự thay đổi trong phong cách của Huy Trần, từ tinh thần nữ quyền cổ điển sang hình thái hiện đại hơn, mang tinh thần vẻ gợi cảm của tính nữ thời hiện đại.

Bộ sưu tập Softly Lit, Sharply Felt của Huy Trần lấy cảm hứng từ bức tranh Venus Verticordia, một tác phẩm từng gây tranh cãi bởi vẻ gợi cảm táo bạo và nay được xem là biểu trưng cho sắc đẹp và quyền năng nữ giới. Siêu mẫu Thanh Hằng là một trong những người đẹp trong showbiz ưa chuộng thiết kế của Huy Trần, gần đây cô đã phối áo khoác và chân váy ngắn họa tiết cánh hoa khi dự một sự kiện.

Thiết kế của Huy Trần được đặc trưng bởi cấu trúc phóng khoáng với điểm nhấn là những cụm hoa hồng 3D ánh vàng và lớp áo voan lưới xuyên thấu bên trong đính kết đá ánh kim lấp lánh. Nữ siêu mẫu Thanh Hằng bày tỏ yêu thích các trang phục của NTK Huy Trần vì thể hiện sự cách tân và tinh tế.

Loạt trang phục trong BST thể hiện sự thay đổi trong phong cách của Huy Trần, từ tinh thần nữ quyền cổ điển sang hình thái hiện đại hơn. NTK đặt trọng tâm vào tay nghề thủ công tinh xảo, kỹ thuật dựng phom chỉn chu và sự táo bạo trong lựa chọn chất liệu. Trên nền chất liệu organza, chiffon và voan ôm sát, các thiết kế được xử lý phom dáng để tôn vinh đường cong cơ thể một cách kín đáo nhưng gợi cảm. Vẻ quyến rũ không đến từ những đường cut-out táo bạo, mà lan tỏa qua bề mặt vải mềm rũ, được đính kết bằng hàng nghìn hạt đá mô phỏng hoa anh túc – biểu tượng của vẻ đẹp mong manh, mê hoặc.

Huy Trần chia sẻ thông điệp của BST: “Tôi muốn mọi người hiểu thêm về khái niệm “nữ quyền” không còn giới hạn trong hình ảnh mạnh mẽ, cứng cáp như blazer hay vest. Nữ giới giờ đây có thể vừa dịu dàng vừa bản lĩnh, vừa ngọt ngào vừa lý trí, chủ động và tự do hơn trong cách lựa chọn thể hiện bản thân”.

Huy Trần hoạt động từ năm 2011 và đã ra mắt nhiều bộ sưu tập, đóng góp tích cực cho ngành thời trang Việt. Thiết kế của anh được nhiều nghệ sĩ Việt chuộng, trong đó có Thanh Hằng, Hồ Ngọc Hà, Minh Hằng, Tóc Tiên, hoa hậu Kỳ Duyên, Lệ Hằng…