Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) trong nền kinh tế Việt Nam là không thể phủ nhận. Các DNNVV đóng góp khoảng 45% vào tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và tạo việc làm cho tới 60% lực lượng lao động. Tuy nhiên, thực trạng đáng lo ngại là các DNNVV chỉ có thể tiếp cận dưới 9% tài chính bền vững. Trong bối cảnh tín dụng xanh đang trở thành xu hướng toàn cầu, Việt Nam cũng không ngoại lệ, nhưng tỷ trọng tín dụng xanh trên toàn thị trường chỉ chiếm khoảng 4,5% tổng dư nợ, cho thấy còn nhiều thách thức cần phải vượt qua.
Một trong những điểm nghẽn quan trọng hạn chế sự phát triển của DNNVV là khả năng tiếp cận nguồn tài chính. Tỷ lệ DNNVV tiếp cận tín dụng ngân hàng đã giảm từ 32% vào năm 2019 xuống chỉ còn 28% vào năm 2023. Điều này cho thấy sự suy giảm trong khả năng tiếp cận nguồn tài chính truyền thống của các DNNVV. Bên cạnh đó, tín dụng xanh chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ tín dụng tại Việt Nam, thấp hơn đáng kể so với các quốc gia khác trong khu vực. Điều này không chỉ phản ánh thách thức trong việc tiếp cận tài chính bền vững mà còn cho thấy sự cần thiết phải có những giải pháp hỗ trợ toàn diện.
Ba rào cản chính được xác định là nguyên nhân hạn chế sự tham gia của DNNVV vào tài chính bền vững bao gồm: thiếu kiến thức về môi trường, xã hội và quản trị (ESG); sự không nhất quán trong thực thi chính sách giữa các địa phương; và tình trạng khan hiếm sản phẩm tài chính phù hợp. Đây là những thách thức không nhỏ đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, tổ chức tài chính và chính các DNNVV để khắc phục.
Để tháo gỡ những vấn đề này, việc xây dựng một khung chính sách toàn diện với 4 trụ cột chính là hết sức cần thiết. Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho DNNVV. Thứ hai, cải cách tài chính nhằm tăng cường khả năng tiếp cận nguồn vốn cho DNNVV. Thứ ba, nâng cao năng lực của DNNVV để chúng có thể đáp ứng các yêu cầu về tài chính bền vững. Cuối cùng, phát triển hạ tầng thị trường để hỗ trợ DNNVV trong việc tiếp cận các nguồn tài chính mới.
Nghiên cứu cũng đề xuất một số giải pháp phù hợp với thực tiễn tại Việt Nam và dựa trên kinh nghiệm quốc tế. Các giải pháp này không chỉ tập trung vào việc hoàn thiện khung pháp lý và cải cách khu vực tài chính mà còn hướng đến nâng cao năng lực của DNNVV và phát triển hạ tầng thị trường. Việc thực thi đồng bộ các giải pháp này không chỉ giúp thúc đẩy huy động tài chính bền vững cho DNNVV mà còn góp phần tăng tỷ lệ tiếp cận tín dụng xanh.
Có thể thấy, việc hỗ trợ DNNVV tiếp cận tài chính bền vững không chỉ là một chính sách tài chính đơn thuần mà còn là nền tảng chiến lược để Việt Nam chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng toàn diện và trung hòa carbon. Điều này đòi hỏi sự cam kết và phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, doanh nghiệp, và các tổ chức tài chính trong thời gian tới.
Giải pháp toàn diện và sự hỗ trợ từ các bên liên quan sẽ là chìa khóa giúp DNNVV tại Việt Nam vượt qua các thách thức và tận dụng được các cơ hội từ tài chính bền vững. Từ đó, không chỉ mục tiêu phát triển bền vững của DNNVV được hiện thực hóa mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam.