Ngành xây dựng đang đối mặt với một thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ khí carbon dioxide (CO2) từ khí quyển. Đây là một trong những ngành tiêu thụ nhiều năng lượng và có mức đóng góp đáng kể vào tổng lượng phát thải toàn cầu. Cụ thể, ngành xây dựng chiếm khoảng 32% năng lượng tiêu thụ toàn cầu và đóng góp 34% tổng lượng phát thải toàn cầu, điều này cho thấy nhu cầu cấp thiết phải đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải trong lĩnh vực này.
Một giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường từ ngành xây dựng đang nổi lên là sử dụng vật liệu xây dựng phát thải âm, hay còn gọi là carbon-negative materials. Những vật liệu này có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng, từ quá trình sản xuất đến khi được sử dụng và cuối cùng là tái chế hoặc loại bỏ.
Xu hướng sử dụng vật liệu xây dựng phát thải âm không chỉ là đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh và nhu cầu ngày càng cao về tính bền vững trong lĩnh vực xây dựng. Các báo cáo về Môi trường, Xã hội và Quản lý (ESG) đang ngày càng chú trọng đến lượng phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng. Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM) của Liên minh Châu Âu (EU) cũng đang tạo ra động lực cho các doanh nghiệp giảm phát thải trong quá trình sản xuất xi măng và thép, hai vật liệu xây dựng thông dụng.
Hiện tại, một số công nghệ sản xuất vật liệu xây dựng phát thải âm đã được phát triển, bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, và cát olivine. Công nghệ CCU Concrete cho phép tích hợp CO2 thu được vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững.
Tuy nhiên, việc thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Một trong những rào cản chính là chi phí sản xuất cao và sự thiếu thống nhất trong tiêu chuẩn và định nghĩa toàn cầu về vật liệu phát thải âm. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp, bao gồm hỗ trợ tài chính, miễn thuế và đầu tư vào nghiên cứu và phát triển.
Một cơ hội lớn cho việc thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. Sáng kiến Tài chính Bền vững của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP FI) ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới nhằm hướng tới mục tiêu net-zero. Nhiều quốc gia đã thiết lập các khung tài chính net-zero, và thị trường CBAM mở rộng đang tạo ra động lực đầu tư vào các vật liệu carbon-negative.
Việt Nam cũng đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc giảm phát thải khí nhà kính khi tham gia vào các thỏa thuận quốc tế về biến đổi khí hậu. Tại Hội nghị lần thứ 26 các Bên tham gia Công ước khung về biến đổi khí hậu (COP26), Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Đồng thời, Việt Nam đã thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan. Việc cập nhật Đóng góp do quốc gia tự nguyện (NDC) lần thứ 3 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia, mở đường cho việc áp dụng vật liệu xây dựng phát thải âm vào thị trường trong nước.