Chiến tranh ở Ukraine đã kéo lạm phát ở nhiều nơi lên cao kỷ lục, buộc các nước ồ ạt tăng lãi suất, đẩy nền kinh tế đến bờ vực suy thoái.
Năm nay, Covid-19 tiếp tục có tác động đến tăng trưởng của các nền kinh tế. Tuy nhiên, cuộc chiến ở Ukraine đã gây ra những gián đoạn nghiêm trọng hơn đối với nền kinh tế toàn cầu, thổi bùng ngọn lửa lạm phát vốn đã cao.
Bao cát được xếp bên ngoài một cửa hàng ở Ukraine vào tháng Bảy. Ảnh: AFP
Một cuộc khảo sát của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) vào tháng 9 đối với các nhà kinh tế cho thấy triển vọng kinh tế toàn cầu là “ảm đạm” và thế giới hiện đang ở “thời điểm kinh tế nguy hiểm”. . Ngân hàng Thế giới (WB) cũng dự báo năm 2022 sẽ là một trong những năm nghèo đói toàn cầu tồi tệ nhất kể từ đầu thế kỷ.
Giá dầu lên cao nhất 14 năm vì xung đột Ukraine
Giá dầu Brent đạt đỉnh trong 14 năm vào tháng 3, sau đó giảm dần. Biểu đồ: Bloomberg
Năm nay, giá dầu thô thế giới chịu nhiều biến động lớn, từ việc Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine, Mỹ và châu Âu áp lệnh trừng phạt Moscow cho đến việc Trung Quốc phong tỏa và nới lỏng phong tỏa các thành phố. lớn trong đại dịch.
Brent bắt đầu năm ở mức 78 đô la. Đến ngày 24/2, khi xung đột quân sự Nga-Ukraine chính thức nổ ra, giá đã lên gần 100 USD. Hai tuần sau, dầu Brent tăng lên 139 USD – cao nhất kể từ năm 2008 – do thông tin Mỹ sắp cấm nhập khẩu dầu của Nga.
Người dân Sri Lanka xếp hàng chờ mua dầu hỏa hồi tháng 4, do chính phủ không có đủ ngoại tệ để mua nhiên liệu. Ảnh: Reuters
Tuy nhiên, tình thế sau đó đảo chiều nhanh chóng. Giá dầu Brent giảm 30% chỉ trong một tuần, xuống dưới 100 USD trước kỳ vọng Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) tăng sản lượng khai thác dầu. Bên cạnh đó, nhu cầu từ Trung Quốc cũng được dự báo giảm do lệnh phong tỏa tại các thành phố lớn.
Thị trường sau đó liên tục lên xuống thất thường trước thông tin Mỹ xả kho dự trữ dầu, Trung Quốc nới lỏng phong tỏa, OPEC+ giảm sản lượng, nguồn cung từ Nga sụt giảm hay Liên minh châu Âu cấm vận dầu mỏ Nga. . Hiện giá dầu Brent chỉ còn 79 USD, tương đương đầu năm.
Lạm phát nhiều nước lên cao nhất trong nhiều thập kỷ
Lạm phát ở một số sản phẩm tại 88 quốc gia được IMF theo dõi.
Giá đã tăng trên toàn cầu kể từ giữa năm ngoái và không có dấu hiệu dừng lại. Trong tháng 6, lạm phát ở Mỹ là 9,1% – cao nhất kể từ năm 1982. Lạm phát ở Anh và Nhật Bản đạt đỉnh trong 4 thập kỷ vào tháng 10.
Cùng tháng đó, lạm phát khu vực đồng euro lập kỷ lục mới, với 10,7% – cao nhất kể từ năm 1997. Tại một số quốc gia khác như Thổ Nhĩ Kỳ hay Argentina, con số này lên tới 90%. Trên tờ Economist , các chuyên gia cho rằng chưa bao giờ thế giới chứng kiến nhiều bất ngờ về lạm phát như vậy.
Lạm phát ở Argentina năm nay lên tới 90%. Trong ảnh, năm 2001, một đô la đổi được một peso Argentina, nhưng đến năm 2022 sẽ là 335 peso. Ảnh: Guardian
Lạm phát tăng cao do một số nguyên nhân có từ trước. Đó là nhu cầu tiêu dùng phục hồi sớm và mạnh trong khi nguồn cung bị gián đoạn, chính sách nới lỏng của Mỹ và các nước nhằm vực dậy nền kinh tế sau đại dịch. Năm nay, xung đột Nga-Ukraine bùng phát vào tháng 2 khiến giá nhiên liệu và lương thực tăng chóng mặt.
Phương Tây áp lệnh trừng phạt Nga, Moscow đáp trả bằng cách siết chặt nguồn cung năng lượng, khiến giá xăng dầu tại Mỹ hồi giữa năm lên cao nhất lịch sử. Trong khi đó, Đức có thời điểm phải mua khí đốt với giá cao gấp 14 lần so với năm ngoái.
Làn sóng tăng lãi suất khắp thế giới
Các nhà giao dịch trên NYSE theo dõi thông tin Fed sẽ tăng lãi suất vào tháng Ba. Ảnh: Reuters
Lạm phát đạt đỉnh khiến nhiều nền kinh tế phải thắt chặt tiền tệ. NYT cho biết tính đến tháng 7, hơn 70 ngân hàng trung ương đã tăng lãi suất để đối phó với lạm phát. Đây là điều chưa từng xảy ra kể từ những năm 80.
Tại Mỹ, Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đã tăng lãi suất 7 lần trong năm nay, đưa tỷ giá tham chiếu lên mức cao nhất kể từ năm 2007. Châu Âu cũng tăng lãi suất vào tháng 7 lần đầu tiên sau 11 năm. Sau đó, cơ quan này tiếp tục tăng lãi suất trong các kỳ họp tháng 9, 10 và 12. Ngân hàng Trung ương Anh tháng trước đã tăng lãi suất lần thứ 7 liên tiếp trong năm nay, với 75 điểm cơ bản – mạnh nhất trong 33 năm.
Các quốc gia tăng lãi suất mạnh nhất trong năm nay tập trung ở châu Mỹ và châu Âu. Tăng điểm cơ bản (bps) ở 100 điểm cơ bản = 1%. Biểu đồ: Bloomberg
Hàng loạt tổ chức quốc tế đã lên tiếng cảnh báo về làn sóng thắt chặt chính sách này. Ngân hàng Thế giới (WB) hồi tháng 9 cho rằng thế giới đứng trước nguy cơ suy thoái khi lãi suất tăng. Viện Tài chính Quốc tế (IIF) lo ngại về nợ công và phá sản. Moody’s Analytics tính toán rằng tỷ lệ vỡ nợ đối với trái phiếu doanh nghiệp được xếp hạng “rác” trên toàn cầu sẽ tăng gần gấp đôi vào năm tới.
Nợ công cũng sẽ làm giới chức đau đầu. Sri Lanka và Zambia vỡ nợ trong năm nay. Nhiều nước châu Á thích vay bằng USD cũng sẽ thêm gánh nặng nợ nần. Bản thân nước Mỹ cũng sẽ đối mặt với thách thức chính trị với cuộc chiến nâng trần nợ liên bang vào đầu năm tới.
Nguy cơ suy thoái quy mô lớn
Mọi người đi ngang qua các cửa hàng đóng cửa ở London vào tháng 11, khi nước Anh được dự báo sẽ rơi vào suy thoái vào năm tới vì lạm phát cao, lãi suất cao và tiêu dùng yếu. Ảnh: Bloomberg
Suy thoái đang là nỗi lo thường trực trên thế giới trong năm nay. Vào tháng 6, lượt tìm kiếm từ khóa “suy thoái kinh tế” trên Google thậm chí còn đạt mức cao kỷ lục.
Mỹ tăng trưởng âm hai quý liên tiếp trong nửa đầu năm do lạm phát cao nhất trong 4 thập kỷ khiến tiêu dùng bị siết chặt. GDP của Nga cũng giảm trong quý II và III do lạm phát và áp lực từ một loạt lệnh trừng phạt của phương Tây.
Châu Âu bị đẩy đến bờ vực suy thoái khi Nga cắt giảm nguồn cung cấp năng lượng để trả đũa các biện pháp trừng phạt của phương Tây. Nền kinh tế Trung Quốc cũng tăng trưởng chậm lại do các chính sách chống dịch cứng rắn và khủng hoảng bất động sản. GDP của Anh giảm 0,3% trong quý 3 do người tiêu dùng và doanh nghiệp thắt chặt chi tiêu.
Hàng loạt tổ chức và cá nhân đã lên tiếng cảnh báo về suy thoái toàn cầu, từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Ngân hàng Thế giới (WB), CEO Tesla Elon Musk cho đến CEO JP Morgan Jamie Dimon. IMF cho biết vào tháng 10 rằng “điều tồi tệ nhất vẫn chưa đến” đối với nền kinh tế thế giới và hơn một phần ba nền kinh tế toàn cầu sẽ chứng kiến hai quý tăng trưởng âm liên tiếp trong năm tới.
Euro ngang giá với USD lần đầu tiên sau 20 năm
Tỷ giá Euro – USD bên ngoài một sàn giao dịch tiền tệ ở Pháp. Ảnh: AP
Nửa đầu năm nay, đồng euro liên tục mất giá so với đồng USD, do cú sốc năng lượng từ cuộc xung đột ở Ukraine đẩy châu Âu đến bờ vực khủng hoảng kinh tế.
Đến giữa tháng 7, lần đầu tiên sau 20 năm, một euro đổi được một đô la. Các nhà phân tích sau đó đã cảnh báo rằng đồng tiền này có thể ghi nhận năm tồi tệ nhất kể từ khi ra mắt.
Biến động của euro so với USD năm 2022. Biểu đồ: Reuters
Tình hình này đặt Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Một đồng euro suy yếu sẽ làm trầm trọng thêm vấn đề lạm phát. Tuy nhiên, ECB không thể mạo hiểm thắt chặt tiền tệ mạnh mẽ, vì sợ đảo ngược quá trình tăng trưởng kinh tế.
Euro sau đó tiếp tục suy yếu, 1 euro đổi 0,96 USD vào cuối tháng 9. Tuy nhiên, đồng tiền này càng về cuối năm lại tăng trở lại, do USD mất giá khi giới đầu tư đặt cược Fed sẽ giảm tốc độ tăng lãi suất. dung tích. Hiện mỗi euro có giá 1,06 USD.
Làn sóng ngừng thanh toán khoản vay mua nhà tại Trung Quốc
Nhiều người Trung Quốc phải sống trong những căn hộ dở dang do chậm tiến độ. Ảnh: SCMP
Thị trường bất động sản Trung Quốc rơi vào khủng hoảng thanh khoản từ giữa năm ngoái. Đến giữa năm nay, tình hình nghiêm trọng hơn. Hồi tháng 7, làn sóng ngừng thanh toán khoản vay mua nhà bùng phát ở Trung Quốc. Chỉ sau một tháng, người mua ở 100 thành phố, tham gia vào hơn 300 dự án bất động sản, đã tẩy chay việc trả nợ ngân hàng. Nguyên nhân là do các dự án chậm tiến độ và giá nhà giảm mạnh.
Bất động sản là ngành quan trọng của nền kinh tế Trung Quốc, đóng góp 1/4 GDP của nước này. Bắc Kinh vì thế liên tục tung ra các biện pháp can thiệp, từ lập quỹ cứu trợ, thu hồi đất dự án bỏ hoang, kêu gọi các tổ chức tài chính hỗ trợ thị trường bất động sản, công bố kế hoạch 16 điểm với sự tham gia của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC) và Ngân hàng Trung ương Trung Quốc. và Ủy ban Điều tiết Bảo hiểm (CBIRC)
Đến tháng 12, giá nhà tại Trung Quốc có dấu hiệu chạm sàn, đúng vào thời điểm giới chức Trung Quốc nới lỏng các quy định phòng dịch. Mặc dù vậy, tác động của cuộc khủng hoảng này vẫn hiện hữu. Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ nửa đầu năm là 29%. Giá nhà trong tháng 10 cũng giảm mạnh nhất trong 8 năm.
Hàng loạt doanh nghiệp liên quan đến tiền điện tử phá sản
Sam Bankman-Fried – nhà sáng lập sàn giao dịch tiền điện tử phá sản FTX – đã bị đưa ra khỏi tòa án ở Nassau, Bahamas vào ngày 13/12. Ảnh: Reuters
Năm 2022 là một năm khó khăn đối với lĩnh vực tiền điện tử. Giá của tiền điện tử lớn nhất thế giới Bitcoin đã giảm 65% kể từ đầu năm. Mã thông báo Luna – được coi là đáng tin cậy, có sự hỗ trợ tài chính lớn – và đồng tiền ổn định UST của Terra đã sụp đổ. Và chỉ trong một thời gian ngắn, hàng loạt doanh nghiệp lớn liên quan đến tiền điện tử đã phá sản.
Đầu tháng 7, quỹ đầu tư Arrows Capital (3AC) nộp đơn xin phá sản tại Mỹ. Vài ngày sau, sàn giao dịch tiền điện tử Voyager Digital cũng có động thái tương tự, với khoản nợ ước tính lên tới 10 tỷ USD từ hơn 100.000 chủ nợ. Trong cùng tháng đó, Celsius Network – công ty cho vay tiền điện tử hàng đầu thế giới – đã phá sản.
Sự cố lớn nhất trong năm nay thuộc về sàn giao dịch tiền điện tử FTX. Từng được định giá 32 tỷ USD vào đầu năm nay, FTX đã nộp đơn xin phá sản vào tháng trước. Người sáng lập Sam Bankman-Fried đã bị bắt vì cáo buộc lừa đảo tiền của người dùng. Sự sụp đổ của FTX cũng khiến BlockFi – một trong những công ty cho vay tiền điện tử lớn nhất thế giới – phá sản vào cuối tháng trước.
Các chuyên gia luật nói rằng những vụ phá sản liên tiếp này khiến các nhà đầu tư tiền điện tử phải suy nghĩ về cách bảo vệ tài sản của họ. Tiền điện tử vẫn nằm trong vùng xám quy định và có thể mất nhiều năm trước khi chúng được quản lý chặt chẽ như các công cụ truyền thống.
Hà Thu